Witrynę przegląda teraz 4 gości

Nocleg w Pensjonacie *** Akacja

Historia Kudowy-Zdroju

Menu:

Mityczna „Szczelina Jeleniogórska”


przez GeoExplorer, 10.sty.2014, w Skarby

Pod nazwą „Szczelina” kryje się najbogatszy lub jeden z najbogatszych ujawnionych dotychczas poniemieckiech schowków. To właśnie z tego schowka pochodziły 3 jaja Faberge, w tym jedno, które najpierw sprzedano na jeleniogórskiej Florze. Później „odnalazło” się ono w rękach romskiej rodziny z Nowej Soli, co doprowadziło do morderstwa, którego tajemnicy nie rozwiązano do dziś. O mordzie i poszukiwaniu m.in. zrabowanego z tego domu jaja Faberge mówiono w jednej z najpopularniejszych audycji kryminalnych polskiej telewizji. To samo jajo jakiś czas później wystawiono w jednym z londyńskich domów aukcyjnych i sprzedano za sumę poważnie przekraczającą milion funtów. W tym miejscu, w nieco legendarnej, ale przecież realnie istniejącej „Szczelinie” znaleziono setki innych, niezwykle cennych przedmiotów. Prawdopodobnie do dziś w tym schowku znajduje się duża ilość wielkich obiektów, takich, których nie udało się wynieść w sposób nieujawniający schowka. Nadal więc mogą tam być dwa Mercedesy, motocykle BMW Sahara i Zündapp, skrzynie i wielkie tubusy z dziełami sztuki i wiele innych obiektów. Mogą być, bo tak naprawdę nie bardzo wiadomo, czy i w jaki sposób ten schowek był przez ostatnie lata eksploatowany przez swoich odkrywców. Wydaje się jednak, że w ciągu kilku ostatnich lat na rynku nie pojawiło się już nic tak cennego i interesującego jak jaja Faberge. Być może, bo jest i taka szansa, że schowek został jednak ostatecznie opróżniony, a jego zawartość dawno temu opuściła granice Polski. „Szczelinę” ujawniono w 1991 roku, w górach, na północny zachód od Jeleniej Góry. Jej odkrywcy po pewnym czasie, zgłosili poprzez Polskie Towarzystwo Eksploracyjne gotowość dogadania się z władzami co do wspólnej eksploatacji tego schowka. Proponowano ujawnienie schowka w zamian za przekazanie 45 procent jego zawartości i rezygnację przez władze z dochodzenia tego, co już ze „Szczeliny” zostało wydobyte. Taką informację PTE przekazało w 1994 roku także premierowi, wraz z wnioskiem o zmianę przepisów dotyczących tego rodzaju znalezisk. Niestety, ani w tamtym czasie, ani później, do żadnych istotnych zmian prawa dotyczącego tych problemów nie doszło. Realnym śladem po kontaktach z władzami jest tylko notatka jednego z ówczesnych ministrów, który na projekcie umowy dotyczącej warunków ujawnienia schowka dopisał-„ten projekt umowy może być przedmiotem negocjacji.” O ile wiadomo, do poważnych rozmów nigdy nie doszło. Wiadomo natomiast o działaniach służb specjalnych, które prowadziły w tej sprawie dochodzenie, próbując ustalić, gdzie jest ten schowek. W efekcie prowadzonych przed kilkoma laty działań ujawniono w jednym z wrocławskich antykwariatów kilka cennych płócien, wcześniej uważanych za zaginione, ale nawet podjęcie czynności przez prokuratora nie pozwoliło na rozwikłanie zagadki. Jak się zdaje, nigdy też nie ustalono, kto wystawił na sprzedaż obrazy odnalezione w antykwariacie. Jest jednak niemal pewne, że pochodziły one właśnie ze „Szczeliny”, w której znaleziono tego rodzaju dzieła sztuki. Znaleziono tam także, co potwierdzają ludzie, którzy te rzeczy widzieli, piękne i ogromne klejnoty z bursztynu, a także sporej wielkości brylanty. A było tam wiele innych, niezwykle cennych przedmiotów.
Cisza
W sprawie „Szczeliny” od kilku lat panuje prawie zupełna cisza. Co prawda, pojawiały się w tym czasie informacje o podejmowanych przez różne grupy poszukiwawcze próbach dotarcia do tego miejsca, ale chyba nikomu, jak dotychczas, nie udało się ujawnić, gdzie to naprawdę jest. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że wszelkie próby eksploracji, podejmowane pomiędzy Wleniem a Świerzawą, mają na celu właśnie dotarcie do „Szczeliny”. A jest takich prób sporo. Prowadzone tam poszukiwania mają zarówno charakter jedynie terenowej penetracji w poszukiwaniu miejsca, wejścia do podziemia, jak i charakter skomplikowanych badań technicznych, których celem jest odnalezienie przy pomocy sprzętu elektronicznego podziemnej pustki i wejścia do niej. Po lasach „szaleją” jednak tylko poszukiwacze, którzy przyjeżdżają gdzieś z Polski. Lokalni, jeleniogórscy eksploratorzy pracują w terenie kameralnie, wręcz w tajemnicy, i wypowiadają się na ten temat niezwykle ostrożnie. Pamiętają bowiem niewyjaśnione zabójstwa we Wleniu i Lwówku, ich zdaniem, bezpośrednio związane z poszukiwaniem „Szczeliny”. Do tego miejsca chce dotrzeć naprawdę wiele osób, które temu celowi poświęcają swoje pieniądze i czas. Choć zapewne wszyscy wierzą, że nadal jeszcze można tam sporo znaleźć, niektórzy eksploratorzy twierdzą, że dziś ich wysiłek ma już tylko sportowy charakter. Ich celem jest bowiem nie tyle znalezienie resztek skarbu, ile odkrycie miejsca, w którym go znaleziono. To jest jak sport, przekonuje jeden z eksploratorów, jak zdobywanie szczytu w Alpach czy Himalajach. Bo to miejsce gdzieś przecież jest, ktoś na pewno w nim już był i nie ma powodów, bym nie odnalazł go także ja. Dla kilku moich znajomych jest to niemal obsesyjny cel, coś jak chęć zdobycia za wszelką cenę Everestu. Dla mnie jednak poszukiwanie „Szczeliny” jest jak polowanie, zwierzyna jest przecież w lesie, trzeba ją tylko namierzyć. Najlepiej w ciszy i spokoju.
„Szczelina?”
Kilka lat temu w środowisku poszukiwaczy rozeszła się wieść, że jedna z grup eksploratorów dotarła do miejsca, które może być „Szczeliną” lub jest fragmentem tego podziemia. Ujawnione podziemie leży prawie dokładnie tam, gdzie należy się spodziewać „Szczeliny” i jest ukryte w miejscu, gdzie do dziś zachowały się resztki starych kopalń i kamieniołomów. Właściwie niemożliwych do dokładnego zbadania, ze względu na wielką ilość podziemi i brak jakichkolwiek zabezpieczeń przed runięciem starych chodników i wyrobisk. Można to porównać do sytuacji, jaka panuje w rejonie Świerzawy, Rzeszówka i Gorzdna, gdzie stare wyrobiska i kopalnie mają wiele poziomów, chodników i komór. W podobnym miejscu, na skraju starego kamieniołomu, podjęto próbę dotarcia do niezwykle interesujących podziemi. Tym ciekawszych, że z dokumentów sporządzonych już po wojnie, które dziś stanowią zasób archiwalny jednego ze starostw, wynika, że podziemia te, przynajmniej w części, były znane już po wojnie, ale ze względu na zagrożenie minami i zawałami zaniechano ich dokładnej penetracji. Zachowane są także ślady tego, że niektóre z nich próbowało w 1946 i 1947 r. penetrować wojsko, w poszukiwaniu magazynów amunicji, podziemnych, przyfrontowych warsztatów naprawczych i innych tego rodzaju urządzeń, które Niemcy przygotowali na linii frontu. Świadkowie potwierdzają, że już w listopadzie 1944 r. w okolicy pojawiły się jednostki niemieckich saperów, które w oparciu o przymusowych robotników zgromadzonych w kilku podobozach podjęły przygotowania do budowy frontowego zaplecza. Wtedy właśnie miała powstać „Szczelina”, w której grupa oficerów wycofujących się wojsk miała ukryć swój skarb. W oparciu o zachowaną dokumentację starostwa, a także w oparciu o dokumentację górniczą, pochodzącą sprzed ponad stu lat, grupa jeleniogórskich eksploratorów podjęła kilka miesięcy temu próbę dotarcia do podziemi, które mogłyby być „Szczeliną”. Zlokalizowano kamieniołom, ustalono ewentualną drogę wprowadzania transportów i namierzono miejsce, w którym mogłaby być podziemna hala czy korytarze. Przy dokonywaniu tych ustaleń niezwykle pomocnym okazał się pewien górnik ze Strzegomia, który kategorycznie twierdzi, że niektóre fragmenty starego kamieniołomu nie są naturalną, poeksploatacyjną pozostałością. Człowiek ten pokazał, co budzi jego wątpliwości i jak wysadzano skałę po to, by zasłonić wejście lub wjazd i zawalić jak najwięcej podziemnego wnętrza. Eksploratorzy, korzystając z tych i innych wskazówek, zaczęli penetrować okolicę, by znaleźć wejście, szyb wentylacyjny lub jego ślad lub cokolwiek innego, co ułatwiłoby dotarcie do wnętrza kamieniołomu.To trwało kilka tygodni-opowiada jeden z nich. Jeździliśmy tam wiele razy w przekonaniu, że gdzieś musi być wejście do podziemia, o którym opowiadała jeszcze w 1949 r. Niemka, mieszkająca w tej okolicy, nieco później brutalnie przez kogoś zamordowana. Wejście do podziemia znaleziono pomiędzy zwałami wielkich głazów. Jest to prawdziwa szczelina (?!!) w skałach, którą rozpoczyna się 7-metrowy szyb, zakończony kamiennym zwałowiskiem. Z tego miejsca, dwukrotnie skręcając w lewo, poszukiwacze zeszli bardzo stromym skalnym osuwiskiem kilkanaście metrów niżej do miejsca, które okazało się być olbrzymim zawałem odcinającym dalszą drogę. Jednak po wybraniu kilku głazów pod samym sufitem udało się przejść nieco dalej i wejść do olbrzymiej komory wykutej w skale. Pomieszczenie to ma wysokość ponad 4 metrów, szerokość około 6 metrów i długość ponad 50 metrów. Praktycznie rzecz biorąc, jest puste, poza zachowanymi torami kolejki wąskotorowej i ułożonymi pomiędzy torami dość dziwnymi kablami. Dziwnymi, bo wyglądają jak nowe, jakby pokryte srebrną folią. Kawałek takiego kabla jest teraz badany. Hala jest wykuta w skale i kończy się skalną ścianą, ale dwa chodniki odchodzące w bok wykonano z betonu, co prawdopodobnie świadczy o tym, że stosunkowo blisko wychodziły na powierzchnię ziemi. Chodniki kończą się jednak skalnymi zawałami, które mogą być tym samym kamieniem, który jest widoczny na powierzchni, jako odstrzelona ściana kamieniołomu. Zawałami kończą się także cztery inne, boczne korytarzyki, odchodzące od dwóch głównych chodników. Zdaniem eksploratorów te właśnie miejsca są bardzo intrygujące, bo jest jasne, że ktoś w konkretnym celu dokonał tych zawałów. Co do celowej działalności nie ma żadnych wątpliwości, bo otwory po odwiertach, w których umieszczano materiał wybuchowy, są doskonale do dziś widoczne. Poszukiwacze twierdzą, że zawał, po którym weszli i od którego zaczyna się jeden z końców hali, jest oddalony od ściany kamieniołomu i zwaliska głazów o kilkadziesiąt metrów. Co, ich zdaniem, dowodzi, że tam właśnie, pod tym gigantycznym zawałem dokonano jakiegoś ukrycia. Jest także i taka możliwość, że co najmniej jeden z bocznych korytarzy prowadzi właśnie pod ten zawał. Tego na razie nie udało się ustalić. Jest jednak możliwe, że do podziemi ukrytych pod zawałem prowadzi inne wejście. Albo z już ujawnionej drogi przez zawały do podziemnej komory albo ukryte gdzieś w najbliższej okolicy.
Naprawdę puste?
Badacze twierdzą, że główna komora jest praktycznie pusta i wygląda bardziej na sortownię czy magazyn, obsługiwany kolejką wąskotorową, niż na halę produkcyjną. Być może był to magazyn np. amunicji, którego nigdy nie zapełniono. Do dziś w tym miejscu zachowało się trochę desek, belek i resztek skrzynek, które jednak nie przypominają opakowań po dziełach sztuki. Nie ma tam także śladu po samochodach czy motocyklach. Ale, jak twierdzą, przebywając w tym podziemiu, ma się dziwne uczucie, że choć jest ono wielkie, stanowi tylko fragment czegoś innego, być może znacznie większego. Takie wrażenie rodzi się już w czasie schodzenia po kilkudziesięciometrowym zawale w głąb tego podziemia. Bo przecież musi być jakaś racjonalna odpowiedź na pytanie, po co dokonano aż tak dużych zawałów. Tam jest tylko pozornie pusto, twierdzi jeden z eksploratorów. To zbyt dobra kryjówka, by rzeczywiście była tam tylko niewykorzystana duża hala. Jego zdaniem właśnie tam należy szukać „Szczeliny”, tyle tylko że gdzieś tuż obok. Ale na pewno bardzo blisko. Niezbyt prawdopodobne wydaje się bowiem to, że jest to „Szczelina”, tylko już całkowicie oczyszczona. Trudno uwierzyć, by ktoś zadał sobie trud tak dokładnego posprzątania po znalezisku. W świetle obecnej wiedzy o tym podziemiu niemożliwe byłoby też wywiezienie z tego miejsca samochodów, a nawet tylko motocykli. Co prawda, są tam jakieś resztki ubrań, blach i desek, ale to nie są np. resztki mundurów. O tym, że to miejsce nie może być puste, opowiada pewien człowiek, którego ojciec, Niemiec mieszkający w tej okolicy, ze strachu przed innymi Niemcami w 1955 r. spalił wszystkie posiadane dokumenty. Pamięta on, że ojciec kogoś bardzo się bał od momentu, w którym została zamordowana wspomniana Niemka. Podobno było to związane z tym, że widział, jak Niemcy rozstrzeliwali innych Niemców, którzy wcześniej dozorowali roboty prowadzone w okolicznych lasach. Człowiek ten kategorycznie twierdzi, że to podziemie jest „Szczeliną”. Jego zdaniem kamieniołom ukrywa jednak co najmniej 3 wielkie komory, a nie jedną. To, twierdzą eksploratorzy, jest rzeczywiście możliwe. Problem tylko w tym, jak je odnaleźć…
Inny wątek…
Jaki związek z Sudetami ma popularna swego czasu szafa pułkownika Lesiaka? Otóż w szafie tej obok kwitów natury politycznej sporego kalibru znaleziono dokument stwierdzający, że za pierwszych rządów SLD po 1991 roku i premierostwa J.Oleksego UOP zajmował się poszukiwaniem niemieckiego złota ukrytego w okolicach Piechowic koło Jeleniej Góry pod koniec II wojny światowej. W listopadzie 1944 r. do wydrążonego w skałach pobliskiej góry Sobiesz tunelu miał wjechać „złoty pociąg” złożony z 12 wagonów, wypełniony sztabami złota z banków na terenie Rzeszy, kosztownościami i dziełami sztuki zgromadzonymi przez „kolekcjonerów” III Rzeszy. Następnie wjazd zasypano i zamaskowano. Taką relację przekazał państwowym służbom Władysław Podsibirski (poszukiwacz, czy, jak to się obecnie mówi eksplorator-amator), który zaoferował w zamian za 10 % „znaleźnego” posiadane know-how dotyczące domniemanej lokalizacji skarbu. Ofertę tę wstępnie zaakceptowano, zawarto nawet umowę o powyższe success fee, a UOP miał zabezpieczać operację od strony informacyjnej. Jak zapisał Lesiak „Prowadzono sprawę kryptonim „T” na sprawdzenie wiarygodności oferentów, którzy proponowali wskazanie miejsc ukrycia dóbr materialnych i kulturalnych przez wycofujące się wojska III Rzeszy. Wyjaśnieniami tymi zainteresowany był wicepremier G.Kołodko, minister Żelichowski i minister T.Polak”. Wartość skarbu Podsibirski szacował na 40 mln USD w samym złocie. Według Podsibirskiego służby przejęły również od niego plany lokalizacji pociągu. Weryfikacja miała wypaść negatywnie, choć jeszcze w 1996 r. Podsibirski miał kontaktować się w sprawie pociągu z wicepremierem G.Kołodką. Pod koniec lat 90-tych pod Sobieszem prowadzono prywatne poszukiwania zakrojone na szeroką skalę, które nie przyniosły widocznych efektów. Mieczysław Bojko, inny „poszukiwacz” sudecki kwestionuje wersję Podsibirskiego o skarbach koło Piechowic, wskazując że brak jest w terenie dowodów prac ziemnych pozwalających na ukrycie całego pociągu. Sam Bojko opisuje za to, ponoć z relacji naocznych świadków, inne tajemnicze miejsce z niemieckimi skarbami tzw. „Szczelinę Jeleniogórską”.


Sobierz i Piechowice


Widok na Sobiesz i Piechowice
Tzw. „Szczelina Jeleniogórska” – to temat krążący w środowiskach poszukiwaczy od początku lat 90-tych, największy z dotąd odnalezionych schowków niemieckich. Podobno, bo „Szczelina” to swoista „country legend”, w której przeplatają się wątki awanturnicze historyczne i współczesne kryminalne. W dniu 10 czerwca 1992 r. na jednej z aukcji w Nowym Jorku za ponad 3 mln dolarów sprzedano klejnot cara Mikołaja II – jajo Faberge. Prawie rok wcześniej, 19 czerwca 1991 r. doszło w Nowej Soli do zabójstwa cygańskiego barona Waldemara Huczki, zajmującego się handlem walutami, złotem i dziełami sztuki. Według zeznań rodziny ofiary wśród kosztowności zrabowanych z jej domu miało się znajdować złote jajko. Proces „Cygana” i „Dombasa” oskarżonych o zbrodnię, którzy początkowo uciekli do Niemiec, zakończył się dopiero w roku 2005, co stanowi jeden z przyczynków dyskusji nad działaniem wymiaru sprawiedliwości w naszym kraju. Wróćmy jednak do kwestii jaja, którymi w relacjach świadków miał się bawić po śmierci Huczki jeden z podejrzanych. Otóż według relacji prasowych ukradziony klejnot miał potem zostać sprzedany na wspomnianej wyżej licytacji. Wykonane ze złota, zdobione klejnotami, kością słoniową i macicą perłową jaja z pracowni Petera Carla Fabergé były zamawiane przez rosyjskich carów. Fabergé wraz ze współpracownikami wykonali ponad 50 takich jaj. Skąd jednak jajo Romanowych znalazło się pod Zieloną Górą? Ano ponoć właśnie z owianej legendami „Szczeliny”. Kwestia „Szczeliny” pojawiła się w obiegu publicznym niedługo po opisanych wydarzeniach.


Zamek Czocha<


Zamek Czocha
W marcu 1993 roku Towarzystwo Eksploracyjne z Wrocławia skierowało do premier Hanny Suchockiej list, w którym wskazało iż dysponuje informacją o dotarciu przez kilkuosobową grupę poszukiwaczy do rozległej sztolni, dobrze ukrytej, zawierającej dzieła sztuki oraz wyroby ze złota i bursztynu. Część złota została przetopiona, wartościowsze pierścienie i sygnety wywiezione do RFN. Grupa „odkrywców” miała się zwrócić do wojewody jeleniogórskiego z propozycją wskazania miejsca znaleziska w zamian za swoistą abolicję w zakresie skarbów już pozyskanych na cele prywatne oraz honorarium w wysokości 45 % wartości znaleziska. Odkrycia miał dokonać w roku 1991 ok. 20 km na północ od Jeleniej Góry samotny poszukiwacz w lesie na odludziu, wśród sterty głazów. W komorze na dnie wentylacyjnego szybu znaleziono skrzynie, kilka pojazdów, w tym dwa kabriolety markiMercedes i motocykle, a także kilka szkieletów w niemieckich mundurach. W skrzyniach oczywiście skarby, a w teczce przykutej do ręki szkieletu znajdującego się w jednym z aut trzy złote jaja. W roku 1994 do biznesmena Józefa Świecińskiego miał się zgłosić były funkcjonariusz PRL-owskich służb, proponując mu pośrednictwo w rozmowach z rządem dotyczących znaleźnego za skarb olbrzymiej wartości. Niektórzy wskazują, że owym funkcjonariuszem, do którego zwrócili się o pomoc w rozmowach z rządem odkrywcy był eks-major SB Stanisław Siorek, który w latach 80-tych zajmował się m.in. poszukiwaniem Bursztynowej Komnaty w klasztorze cysterskim w Lubiążu prawdopodobnie z „błogosławieństwem” Czesława Kiszczaka. Do ostatecznych uzgodnień z rządem nie doszło, choć w roku 1994 miał być negocjowany projekt umowy. Jako lokalizację „Szczeliny Jeleniogórskiej” wskazuje się obszar Pogórza Izerskiego między Lubomierzem a Radomierzycami. Ma być ona jedną ze skrytek zorganizowanych pod koniec wojny przez konserwatora zabytków prowincji Breslau – Gunthera Grundmanna, dokąd rozwożone były z Wrocławia transporty z cenną zawartością. Pojawiają się jednak głosy, że tzw. „Szczelina Jeleniogórska” to element dezinformacji ze strony byłych funkcjonariuszy służb nielegalnie handlujących przemycanymi dziełami sztuki.
Innym miejscem, gdzie miały zostać ukryte niemieckie skarby jest Bolków i jego podziemia, według tradycji sięgające aż sąsiedniego zamku Świny, oraz drążone w Górze Ryszarda podziemia, gdzie pod koniec roku 1944 przeniesiono część robotników drążących sztolnie w Górach Sowich i, gdzie miała istnieć podziemna fabryka zbrojeniowa, zawalona w roku 1945. Przejęcie przez zawał miało zostać zaminowane, co już po wojnie spowodowało ofiary wśród próbujących je odgruzować saperów. Są jeszcze oczywiście podziemia Książa i ukryte dotąd hale „Riese”, są zawalone sztolnie Złotego Stoku. No i Ślęża – położona blisko Wrocławia, ale do końca wojny w rękach niemieckich. Pod koniec 1944 roku miały tu dotrzeć ciężarówki z tajemniczym transportem, które od strony Tąpadeł skierowały się drogą w kierunku Ślęży oraz kopalni na zboczy Czernicy (po stronie Raduni). Tajemnicze szyby mają się znajdować na południowo zachodnich zboczach góry na lewo od żółtego szlaku spacerowego na szczyt (np. odchodząca od szlaku żółtego na wysokości tablicy informacyjnej rezerwatu „Góra Ślęża” dość szeroka i wyrównana droga kończy się po kilkuset metrach na… osuwisku skalnym Olbrzymków), a nawet na podszczytowej polanie ze schroniskiem. Ukrycie złota Wrocławia na Ślęży opisywał Herbert Klose – były policjant niemiecki, co jednak z jego zeznań jest prawdą, do dziś nie wiadomo. W latach 70-tych za czasów premierostwa Piotra Jaroszewicza podjęto na Ślęży szeroko zakrojone poszukiwania z zaangażowaniem saperów, aparatury z zakładów „Cuprum”. Do niepowodzenia ekspedycji miał się przyczynić… przekaźnik RTV na szczycie zakłócający działanie urządzeń. Poszukiwania podjęło na początku lat 80-tych WSW przyudziale wspomnianego już Stanisława Siorka.
Sam premier Jaroszewicz i jego śmierć, jak również śmierć na początku lat 90-tych znanego przewodnika sudeckiego i dość kontrowersyjnej postaci – Tadeusza Stecia, również wiązane są z tajemnicami sudeckich skarbów. Jaroszewicz jako pułkownik Wojska Polskiego był w czerwcu 1945 r. na Dolnym śląsku i dotarł wówczas do zbioru dokumentów znalezionych w pałacu w Radomierzycach, gdzie pod koniec wojny Niemcy zgromadzili spore archiwum. Jaroszewiczowi miał towarzyszyć właśnie Tadeusz Steć, który pełnił rolę tłumacza oraz płk Jerzy Fonkowicz. Steć miał opowiadać o dokumentach znalezionych wtedy, część zabrał dla celów prywatnych Jaroszewicz. Piotr Jaroszewicz zginął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach, podobnie jak Jerzy Fonkowicz W dniu 12 stycznia 1993 roku Tadeusza Stecia znaleziono martwego w jeleniogórskim mieszkaniu, zabitego tępym narzędziem. Nie znaleziono śladów włamania, wykluczono również motyw rabunkowy – z mieszkania zniknęły jedynie drobne pieniądze, pozostawiono m.in. inkunabuł z roku 1473, pozyskany przez Stecia w okresie powojennym, który zresztą następnie zniknął. Badano także wątek homoseksualny, ale sprawy do dziś nie wyjaśniono. Czy łączono śmierć Stecia z informacjami o skarbach w okolicy Jeleniej Góry, które obrodziły na początku lat 90-tych? Nie wiadomo. Wprawdzie według tygodnika „Newsweek” Steć miał w czerwcu 1945 roku (tj. momencie rzekomej wizyty w Radomierzycach) być w… nowicjacie, w opactwie tynieckim, zaś historię o Radomierzycach stworzył były pułkownik Wojska Polskiego i literat (autor m.in.”Tajnej Historii Polski”) – Henryk Piecuch, ale znaki zapytania w tej sprawie pozostają bez odpowiedzi. Podobnie jak w sprawie niemieckiego złota w Sudetach.

Tadeusz Steć

Tadeusz Steć
Władzy Ludowej nie lubił, ale jej nie odmawiał. Przyjaźnił się z Piotrem Jaroszewiczem, premierem rządu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Autorytet niekwestionowany, jeśli chodzi o znajomość historii i geografii Sudetów. Według niektórych – homoseksualista. Zamordowany w tajemniczych okolicznościach w 1993 roku. Tadeusz Steć, postać legenda Jeleniej Góry i okolic. I nie tylko. 1 września obchodziłby swoje 81. urodziny.
O Steciu znów zrobiło się głośno po ostatniej publikacji J.Lamparskiej w tygodniku Wprost i książce J.Rostkowskiego „Radomierzyce – archiwa pachnące śmiercią”.
Joanna Lamparska sugeruje, że zarówno ex-premier Piotr Jaroszewicz, jak i Tadeusz Steć zostali zamordowani przez nieznanych sprawców, ponieważ mieli wiedzę o zawartości teczek archiwum w pałacu w Radomierzycach pod Zgorzelcem. W 1944 roku Niemcy zwieźli tu ściśle tajne, zebrane w całej Europie dokumenty.
Archiwum pełne haków dla misji płk. Jaroszewicza
Rok 1945. Po klęsce III Rzeszy, do Radomierzyc (Radiemeritz) przybywa inspekcja cywilów i żołnierzy w polskich mundurach. Wśród nich jest pułkownik Piotr Jaroszewicz (od 1971 do 1980 roku premier rządu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej). Według Lamparskiej Jaroszewiczowi towarzyszy Tadeusz Steć. Wszyscy zamierzali przeszukać ogromne niemieckie archiwum.
- Po sforsowaniu drzwi uczestnicy misji Jaroszewicza zobaczyli tysiące teczek zawierających tajne dokumenty Głównego Urzędu Bezpieczeństwa III Rzeszy – podaje Joanna Lamparska.
Dodaje, że były tam akta personalne, listy, plany: głównie archiwa wywiadu francuskiego, a być może także belgijskiego i holenderskiego. Miało się tam także znajdować archiwum paryskiego gestapo, zawierające listy konfidentów. Były to dane o ludziach, ich ciemnych interesach i kolaboracji z Niemcami oraz wydarzeniach prowokowanych przez niemieckie tajne służby, w których uczestniczyły znane osobistości.
Pod muszką i kopniakami sowietów
- Z Jaroszewiczem (nie znał niemieckiego) zostałem w Radomierzycach jeszcze dwa lub trzy dni. Cały czas tłumaczyłem. Jaroszewicz przebierał. Wybrał stosik dokumentów. Zrobił z nich dwie lub trzy niewielkie paczki. (…) Byłem akurat pod pałacem, razem z dwoma cywilami, specjalistami od zabytków. Nagle na dziedziniec pałacu wpadła grupa czerwonoarmiejców z bronią gotową do strzału. Ani się obejrzeliśmy, jak ustawiono nas pod ścianą z rękami do góry. Na szczęście wyszedł Jaroszewicz, pogadał z dowódcą grupy, jakimś lejtnantem chyba. Czerwonoarmiści pognali nas w kierunku wioski, nie szczędzili kopniaków, doprowadzili do drogi Bogatynia – Zgorzelec i kazali iść, doradzając, abyśmy zapomnieli o pałacu i wszystkim, co widzieliśmy i słyszeliśmy – to, według relacji Henryka Piecucha, słowa Tadeusza Stecia opisujące wydarzenia z misji.
W lipcu 1945 roku całą zawartość niemieckiego archiwum wywieziono do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. – 300 tys. teczek, średnio po 250 stron każda, w tym 20 tys. teczek niemieckiego i francuskiego wywiadu wojskowego, 50 tys. teczek sztabu generalnego i liczące 150 teczek akta Leona Bluma i archiwum rodziny Rothschildów. Oprócz tego był tam ogromny zbiór dokumentów dotyczących kolaboracji Francuzów z Niemcami – podaje J. Lamparska.
Klątwa czerwonych?
Autorka dodaje, że do lat 90. ubiegłego wieku dożyły trzy osoby przeglądające w czerwcu 1945 r. radomierzyckie archiwum: Piotr Jaroszewicz, Tadeusz Steć i Jerzy Fonkowicz.
- Przez lata te trzy osoby utrzymywały z sobą kontakt. Wszystkie trzy zostały zamordowane przez nieznanych sprawców; ofiary torturowano przed śmiercią. Piotra Jaroszewicza i jego żonę zabito w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1992 r. W nocy z 11 na 12 stycznia 1993 r. zamordowano Tadeusza Stecia, a Jerzego Fonkowicza – w 1997 r.
W żadnym z tych zabójstw śledztwo nie wykazało motywu rabunkowego – konkluduje autorka. Czy te zbrodnie mogą mieć związek z tajemniczymi aktami? Tego nikt się nie dowie.
Sfałszował życiorys?
Tadeusz Steć (w 1945 roku miał 20 lat) według wspomnianego artykułu już wówczas przebywał na ziemiach odzyskanych. Tymczasem według życiorysu własnoręcznie sporządzonego przez przewodnika, na Ziemie Zachodnie przybył on… 1 czerwca 1946. Życiorys Stecia jest w zbiorach Muzeum Okręgowego w Jeleniej Górze.
Z danych biograficznych wynika, że po wojnie do Polski przyjechał w 1945 roku, ale nie na poniemieckie tereny. Od czerwca 1945 przebywał w nowicjacie w klasztorze benedyktynów w Tyńcu. Wcześniej, przed wojną, chodził do niższego seminarium duchownego w Niepokalanowie.
Ta rozbieżność między relacją „Wprost”, a danymi biograficznymi Stecia budzi sporo wątpliwości… Można pokusić się o hipotezę, że sam zainteresowany nieco sfałszował swój życiorys z obawy o konsekwencje penetrowania tajnego archiwum w Radomierzycach.
Co do tego, jednak, pewności mieć nie można.
Pewne jest natomiast, że w okolicach Jeleniej Góry najpierw zamieszkał w Trzcińsku razem z matką Anną, która wróciła z hitlerowskiego obozu pracy, oraz ciotką. Zachowała się informacja, że Steć przez krótki okres czasu nauczał religii w szkole w Janowicach Wielkich. W końcu osiadł w popularnym dziś Schronisku Szwajcarka, które – razem z matką – prowadził.
Przewodnik z duszą
Z czasem staje się jednym z najbardziej cenionych przewodników górskich.
- Ogromna wiedza i talent gawędziarski zjednują mu uznanie również wśród słuchaczy niemieckich wycieczek sentymentalnych – wspomina Stanisław A. Jawor. – Ślązak ze Lwowa, przewodnik karkonoski, historyk, geolog, znawca regionu, Polak! Rzadko spotyka się człowieka, który opanował doskonale wszystkie dziedziny, który zna się na sztuce ludowej, starych zwyczajach, legendach i pieśniach. Spędziliśmy trzy dni z żyjącym leksykonem Śląska – napisał anonimowy niemiecki turysta.
Dodajmy, że Steć biegle mówił po niemiecku.
Steć dużo pisze. Jego bibliografia to setki książek i przewodników wydawanych od 1949 roku oraz liczne publikacje w prasie. Steć ma żyłkę kolekcjonerską: zbiera znaczki, dawne pocztówki, stare książki. W swojej kolekcji ma bezcenne niemal pozycje: rękopisy w języku niemieckim z 1644 roku, oraz w polskim z 1695 roku. W sumie 1085 zabytkowych, mniej lub bardziej wartościowych książek.
Epizody z Edwardami: mniejszym i większym, czyli herbatka od Tadka
Tadeusz Steć nie lubił władzy ludowej, ale też nie przeciwstawiał się jej i nie odmawiał – pisze Cezary Turski. Wiadomo, że często przyjeżdżał do niego w odwiedziny wspomniany już Piotr Jaroszewicz, podobno nawet wtedy, kiedy już był premierem rządu PRL.
Łączyła ich pasja kolekcjonerska i oczywiście znajomość związana z wydarzeniami z roku 1945 w Radomierzycach. Jednak wizyty te z powodów jasnych w żaden sposób nie były nagłaśniane. Jaroszewicz incognito miał chodzić ze Steciem na wycieczki w góry. O czym panowie rozmawiali, tego się nie dowiemy.
Cezary Turski w swoim artykule „Jak to Obywatel Steć najważniejszych towarzyszy prowadził” wspomina odwiedziny dostojników partyjnych w Karkonoszach. Wojewódzkie władze Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, chcąc przypodobać się swoim pryncypałom, na przewodnika wyznaczały wówczas właśnie Stecia. Zdarzyło się, że pan Tadeusz prowadził ze Szrenicy w Śnieżne Kotły następcę Jaroszewicza na premierowskim stołku Edwarda Babiucha (w odróżnieniu od potężnego Edwarda Gierka potocznie zwanego Edwardem mniejszym) z małżonką.
- Tadziu przez całą drogę niósł na ramionach swój słynny plecak z nie mniej słynną herbatą. Ci z obstawy nie mieli odwagi w wiadomym komitecie sprawdzić, co, co w nim jest i na Kotłach nastąpiła niesamowita konsternacja. Ledwie usiedli, a Tadziu wyciągnął z plecaka termos, nalał do kubka i zanim któryś z chłopców zdążył mu go wyrwać, podał pani Babiuchowej. Ta napiła się i kurde… podała mężowi, czyli najważniejszej osobie. Obstawa wpadła w panikę, ale towarzysz Babiuch na zakończenie wycieczki pochwalił herbatkę od Tadka – wspomina Turski.
Głośny protest sekretarza Cioska
Cezary Turski przekazuje równie ciekawe wspomnienie z wizyty I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka w Jeleniej Górze. Na początku aparat partyjny chciał umilić „pierwszemu” pobyt w Karkonoszach i wymyślił spacer od Orlinka do Łomniczki. Gierka miał oprowadzać właśnie Tadeusz Steć. Przewodnika pilnie ściągnięto i kazano mu czekać na szlaku na przyjazd niezwykle ważnej osobistości.
Jednak pomysł podwładnych nie spodobał się ówczesnemu I sekretarzowi KW PZPR w Jeleniej Górze Stanisławowi Cioskowi, którego – kiedy decyzja zapadała – w mieście nie było.
- Jaki Steć?! – wrzeszczał – Kto wymyślił Stecia? Przecież jak Gierek go posłucha, to nie będzie chciał z nami rozmawiać, a przecież wiecie, ile spraw jest do załatwienia. Odwołać Stecia! Odwołać Karpacz! – według relacji C. Turskiego burzył się Ciosek.
A Tadeusz Steć wydeptywał szlak pod Orlinkiem w oczekiwaniu na dostojnego gościa, który w obstawie miał tam przyjechać. Tymczasem raptem podjechał milicyjny gazik i zgarnął przewodnika.
- Na co czekacie? – spytali milicjanci.
- Na Gierka – odparł Steć.
- Co? Na Gierka? A skąd wiecie, że on tu będzie? – dociekali funkcjonariusze…
Steć nic nie odpowiedział z obawy przed konsekwencjami.
Przywieźli go do siedziby KW PZPR przy ulicy Kochanowskiego. Stecia poinformowano, że nastąpiły nieprzewidziane zmiany w programie wizyty tow. pierwszego sekretarza. Przewodnika wprowadzono do bufetu.
- Możecie jeść i pić ile tylko chcecie. Wszystko na nasz rachunek! – powiedzieli.
O barze w KW krążyły wieści, że pełno tam było towarów niedostępnych dla szarych obywateli.
Stecia, który w bufecie przesiedział pół dnia, wieczorem – kiedy Gierek odjechał do Warszawy – odwieziono do domu.
Mieszkanie pełne tajemnic
Ulica Orla 3,Cieplice Śląskie Zdrój. Poniemiecka, skromna willa. To właśnie tam od lat 60-tych ubiegłego wieku w niewielkim lokalu mieszka Tadeusz Steć. Tam gromadzi swoje kolekcjonerskie skarby, tam pisze, tam pracuje.
Tam również przyjmuje gości, wśród nich Piotra Jaroszewicza.
Z upływem lat Steć staje się nieufny. Nawet z sąsiadami rozmawia przez drzwi. Do środka wpuszcza tylko dobrych znajomych. Według relacji są to najczęściej mężczyźni. Przewodnik stroni od kobiet.
Choć podupada na zdrowiu i coraz rzadziej wychodzi z domu, wciąż bodźcem dla Stecia jest praca. Na początku lat 90-tych ubiegłego wieku nagrywa narrację po polsku i niemiecku do filmu o klasztorze w Krzeszowie. Realizatorem obrazu jest Henryk Szoka.
- Tadek, chcąc zaprezentować akustyczne walory kościoła Najświętszej Marii Panny (dziś bazylika), wszedł w barokowe stalle przed ołtarzem głównym i począł śpiewać jakiś psalm. Po chwili wtórował mu proboszcz o. Augustyn Węgrzyn. Wtedy uświadomiłem sobie, że Tadek miał być księdzem i spędził rok w murach klasztornych – wspomina Szoka.
Steć nagrał teksty do filmu bez przygotowania, a vista. Najpierw opowiadał po polsku, później po niemiecku. Premierę filmu, w którym wystąpił jako narrator, przewodnik obejrzał w sierpniu 1992 roku.
Zbrodnia doskonała?
Ranek 12 stycznia 1993. Bogdan W., który opiekował się zapadającym na zdrowiu Steciem, zastaje otwarte drzwi do jego mieszkania przy ulicy Orlej 3. Przewodnik leży na podłodze i nie daje oznak życia. W. myśli początkowo, że Steć zasłabł, bo miał kłopoty z sercem. Na 12 stycznia wyznaczono mu badania w szpitalu. Okazuje się jednak, że ofiara nie żyje. Została zamordowana kilkoma ciosami młotkiem budowlanym.
Według ekspertyz Stecia pobito wieczorem 11 stycznia. Zmarł około 7 rano następnego dnia.
Śledztwo staje w martwym punkcie. Wiadomo, że Steć otwierał drzwi tylko znajomym. Śladów włamania nie było, więc osoba, która zabiła przewodnika, musiała być mu znana. Stróże prawa nie znaleźli jednak nikogo z kręgu przyjaciół Stecia, na kogo mógł paść choćby cień podejrzeń o dokonanie tej zbrodni.
Do popełnienia zabójstwa przyznał się, co prawda, pewien mieszkaniec Gdańska, ale dochodzenie wykazało, że mężczyzna nie mógł znać Stecia. Biegli uznali gdańszczanina za niezrównoważonego psychicznie. Wersję zdarzeń z jego udziałem wykluczono.
Brano też pod uwagę wątek rabunkowy. Według plotek Steć miał zgromadzić ogromne pieniądze, złoto, dokumenty, bezcenne starodruki i inne zabytki, w tym sporą kolekcję znaczków pocztowych. Później okazało się, że hipoteza, że Stecia zabito dla łupów materialnych, była nietrafiona. Policja, która prowadziła czynności, nie stwierdziła śladów kradzieży czegokolwiek.
Nie wykluczano motywów na tle płciowym. Wielu znajomych podkreślało, że Steć miał skłonności homoseksualne, choć jednoznacznych dowodów na to nie ma. Ukazały się nawet publikacje wprost o tym wspominające. Zdaniem Stanisława A. Jawora, kolegi przewodnika, szkalują jego dobre imię i opluwają go.
Według tych relacji, Steć był współpracownikiem tajnych służb, z przekonania – antykomunistą i zdeklarowanym homoseksualistą. – To sprawiło, że musiał pogodzić wodę i ogień: wierność służbom i niechęć do systemu. Służby specjalne podsuwały Steciowi różne zadania związane z bliskim mu środowiskiem. W 1993 roku Tadeusz Steć został zamordowany we własnym domu. Jak twierdzi jego przyjaciel, za dużo widział i za dużo wiedział – oto cytat z jednej z publikacji.
Żaden z wątków nie znalazł jednak uzasadnienia w śledztwie, które – z powodu niewykrycia sprawców – umorzono.
Kolejna hipoteza pojawiła się ostatnio w związku z odświeżeniem dziejów wspomnianego już archiwum w Radomierzycach, o którym – nawet w Polsce na początku lat 90-tych ubiegłego wieku – mało kto mówił i pisał.
Z pozoru cała „układanka” pasuje jak logiczna całość. Trzej żyjący świadkowie, którzy widzieli tajne dokumenty giną w niewyjaśnionych okolicznościach, zamordowani przez nieznanych sprawców. Są wcześniej bestialsko torturowani. Pobity młotkiem budowlanym Steć żyje jeszcze kilka godzin. Jaroszewiczowi w jego warszawskiej willi oprawcy przybijają gwoździami stopy do podłogi i duszą go.
Czy Danuta W. kradła zabytki?
Po T. Steciu pozostała bogata spuścizna, ale też nie wiadomo, czy udało się przejąć wszystkie rarytasy jego kolekcji. Po śmierci przewodnika jedyną osobą, która prawnie mogła dziedziczyć „wszystko” po swoim synu, była jego matka Anna Steć. W 1993 roku miała 90 lat i była kobietą zniedołężniałą, która – jak pisze Stanisław Firszt – nie mogła samodzielnie funkcjonować. Mieszkała za ścianą lokalu zajmowanego przez Stecia.
Sąd Wojewódzki w Jeleniej Górze przydzielił jej radcę – opiekuna Danutę W. Stanisław Firszt, dziś dyrektor Muzeum Karkonoskiego dziwi się, że w dniu, kiedy opiekunka zaczęła pracę i otrzymała klucze do mieszkania Stecia, matka przewodnika sporządziła testament na rzecz Danuty W. Anna Steć zmarła 3 listopada 1993 roku.
Sądowe utarczki, które z opiekunką toczyły instytucje starające się o przejęcie zbiorów Stecia, trwały niemal dwa lata.
Dopiero 13 września 1995 roku komornik i przedstawiciele muzeum okręgowego wchodzą po raz pierwszy do mieszkania Tadeusza Stecia. Co zastali? – Bałagan, ślady penetracji mebli, porozrzucane luźne papiery, ubrania, zdjecia, dokumenty i do tego nieznośny fetor – pisze Stanisław Firszt.
Prace przy porządkowaniu rzeczy znalezionych w mieszkaniu Stecia i jego matki trwały niemal trzy miesiące, ale sensacyjnych odkryć nie było. – Mit o ogromnych i wspaniałych zbiorach Tadeusza Stecia rozwiał się jak mgła, przynajmniej jeśli chodzi o przedmioty, które zastała wspólna komisja komornika i muzeum – podkreśla Firszt.
Nie można jednak wykluczyć, że najcenniejsze przedmioty zostały wcześniej z lokalu zabrane i sprzedane. Danuta W. miała przecież klucz do mieszkania Stecia. Gazeta Robotnicza, w jednym ze swoich magazynowych wydań, sugerowała, że opiekunka wyniosła wiele zabytkowych książek, choć nie miała do tego prawa…
Pytania bez odpowiedzi
Nie zmienia to faktu, że okoliczności zamordowania Tadeusza Stecia najpewniej nigdy na światło dzienne nie wyjdą.
Pozostają wątpliwości: dlaczego przewodnik w swoim życiorysie napisał, że na ziemie zachodnie przyjechał w czerwcu 1946 roku, a wcześniej niemal rok przebywał w klasztorze w Tyńcu?
Z relacji świadków jak i wypowiedzi samego Stecia wynika, że w czerwcu 1945 roku penetrował tajne archiwa w Radomierzycach pod Zgorzelcem.
Jak poznał pułkownika Piotra Jaroszewicza, który był od Stecia starszy o 16 lat?
Dlaczego akurat dwudziestoletni człowiek, który planował być księdzem, udaje się z misją Ludowego Wojska Polskiego do radomierskiego pałacu, aby obejrzeć tajne akta niemal z całej Europy zgromadzone tam przez uciekających przed aliantami hitlerowców?
Co takiego widział w Radomierzycach Steć? Z jego relacji wynika, że zabrał stamtąd tylko książki o walońskich skarbach, a jego wiedza o służbach specjalnych równała się wówczas zeru.
Mieczysław Bojko o „Szczelinie”…
Aby ukazać pełny i rzetelny obraz tej barwnej i dramatycznej historii, należałoby się cofnąć do pierwszych lat powojennych. W miejscowości Pilchowice był posterunek wojskowo-policyjny, do którego zgłosił się pewien Niemiec – autochton. Był to gajowy działający na tym terenie, który w ten sposób chciał zaakcentować swoją lojalność wobec polskich władz, a co za tym idzie, pozostać na swym stanowisku pracy jak najdłużej. Mimo że był fachowcem, jako Niemiec obawiał się utraty stanowiska wobec napływającej coraz szerzej na te tereny kadry fachowców z centralnej Polski.
Obszar leśny, na którym działał gajowy, to tereny usiane niezliczonymi dolinami, głębokimi wąwozami i wysokimi wzgórzami z wystającymi zrębami skalnymi. Wszystko to po dziś dzień porastają gęste, trudno dostępne górskie lasy. Tak bogaty i zróżnicowany teren tylko on, jako gospodarz, dobrze znał. Praca jego polegała na codziennym kontrolowaniu tego obszaru. W pierwszych latach po wojnie ludność napływowa bardzo ostrożnie zapuszczała się w te dzikie leśne ostępy.
Przybywszy na wspomniany posterunek, Niemiec ów zaczął od tego, iż jego babka była Polką z Pomorza, a on umie po polsku. Podkreślał, że pomagał jeńcom rosyjskim w Maciejowcu i chciałby, aby go uważano za osobę lojalną wobec nowej władzy. Dlatego pragnie przekazać ważną informację. Gdy obchodził jeden z kwartałów leśnych, zaobserwował na zboczu kręcące się intensywnie lisy, które sprawiały wrażenie, jakby czegoś szukały, grzebiąc pomiędzy kamieniami. Widząc to któryś raz z kolei, postanowił sprawdzić to miejsce. Gdy zszedł w dół po stromym zboczu, znalazł się na świeżo rozrzuconym gołoborzu skalnym. Okazało się, że lisy wygrzebywały spod kamieni ludzkie zwłoki, obgryzając resztki, które jeszcze nie uległy rozkładowi. Opisał dokładnie to miejsce rozmówcy, deklarując przy tym, że zaprowadzi tam milicjantów.
Plutonowy Zenon N. spisał notatkę (raport) i poinformował Niemca, że jest w tej chwili sam, ale jeszcze dziś jedzie do powiatu, do Jeleniej Góry, tam wszystko przekaże. Gajowemu polecił, aby ten rozejrzał się jeszcze raz na zboczu, może uda mu się coś więcej zauważyć. Z Niemcem umówił się na następny dzień w godzinach rannych.
Sumienny Niemiec zjawił się punktualnie i zreferował dokładnie, co tam zastał i co zobaczył. Oznajmił, że dużo jest kości porozwlekanych po terenie gołoborza. Przy szczątkach ludzkich zauważył strzępki czarnych mundurów, buty wojskowe i kilka hełmów SS. Plutonowy Zenon rozeźlił się na Niemca: „Z czym ty do mnie przychodzisz, chcesz, żeby mnie w powiecie palcami wytykali, przecież to esesmani, zasłużyli na taki los. Niech szczątki lisy rozwłóczą, a ty morda w kubeł i nikomu ani mru mru. Więcej do mnie z takimi sprawami nie przychodź!”
Minęły lata. Gajowy pozostał na swoim miejscu z racji praktyki i swej wiedzy, a nawet parę razy pełnił krótko funkcję leśniczego. Były lata pięćdziesiąte, przyszedł nowo mianowany leśniczy po kursach i różnych szkoleniach z terenów Lubelszczyzny. Był to dobry i uczciwy człowiek. Zauważył to gajowy i nabrał zaufania do przełożonego. Któregoś dnia, podczas wspólnych wędrówek po rozległych terenach leśnictwa, znaleźli się w tym wcześniej wspomnianym miejscu. Gajowy zdecydował się przekazać leśniczemu swoją tajemnicę: „Tu właśnie, w tym miejscu, pod zwałami skał leżą esesmani, zabroniono mi komukolwiek o tym mówić. Jestem już stary i muszę komuś wiarygodnemu to przekazać”. Leśniczy zaniemówił z wrażenia.
Minęły kolejne lata, gajowy odszedł. Któregoś razu leśniczy J., któremu gajowy powierzył swój sekret, polował zimą akurat niedaleko tego tajemniczego miejsca. Strzelał do młodego koziołka, którego ranił dość poważnie; ranne zwierzę zaczęło wspinać się w górę zbocza pomiędzy poszarpanymi skałami. Było to akurat nad tym zwaliskiem skalnym, o którym wspominał autochton. Górna część tego gołoborza wyglądała jak korona obszernego wyrobiska. Ranny zwierzak, chcąc się schować między skałami przed myśliwym i jego psem, nagle gdzieś znikł. Leśniczy pomyślał, iż zwierzak z upływu krwi padł gdzieś, nawet pies zatrzymał się w jednym miejscu i jakoś dziwnie szczekał. Gdy doszedł po śladach w to miejsce, ujrzał psa szczekającego w stronę jakiejś rozpadliny skalnej. Okazało się, iż gdzieś tam głęboko wpadł koziołek. Leśniczy stwierdził, że dziwne to miejsce, okupione ludzką krwią, nawet zwierzyny nie udaje się tu upolować. Postanowił je omijać i nikomu o tym nie wspominać.
Znów minęło wiele lat. Był koniec lat siedemdziesiątych, przypadek zrządził, iż pożar strawił pewne połacie lasu. Po udanej akcji gaśniczej jeden z milicjantów z miasteczka Lubomierz udał się do leśniczego celem spisania protokołu zajścia i strat, jako że część leśnictwa pana J. znajdowała się na terenach administracyjnych Lubomierza.
Kilkakrotnie przyjeżdżając do leśniczówki, Adam O. zaprzyjaźnił się z leśniczym. Podczas tych spotkań zwierzył mu się, iż poza służbą w milicji ma pasję poszukiwawczą, szuka skarbów ukrytych przez Niemców. Na razie chodzi po lesie z metalowym prętem, ale jego marzeniem jest detektor, który zamierza w niedalekiej przyszłości kupić.
Podczas któregoś kolejnego zakrapianego spotkania u leśniczego, po którym to Adaś O. służbową WSK-ą nie mógł trafić do domu, leśniczy obiecał wyjawić mu swój sekret i pokazać owo tajemnicze miejsce w lesie. Nazajutrz po służbie Adam O. spotkał się z bratem Jackiem O. i opowiedział mu wydarzenia z poprzedniego dnia. Postanowili, iż w najbliższą niedzielę wybiorą się z wizytą do leśniczego i tak zrobili. Wczesnym rankiem pojechali motorem do leśniczówki. Leśniczy J. doskonale pamiętał, co obiecał po pijanemu, i dotrzymał słowa. Pokazał im zbocze, a także rozpadlinę, w której gdzieś tam na dnie leżały resztki pechowego koziołka. Adam z Jackiem mieli liny i latarki, postanowili zejść na dół. Pierwszy zszedł Jacek, młodszy, sprawniejszy i odwagi też mu nie brakowało. Był to wąski szybik, prawdopodobnie wentylacyjny, przygotowany w jakimś określonym celu. Szybik ten był podmurowywany cegłą, w niektórych miejscach wewnątrz tworząc rodzaj komina. Od góry przykryto go drewnianymi kołkami, które zdążyły już po części zgnić. Całość zamaskowano drobnym i grubszym rumoszem skalnym. Sam wylot, wciśnięty przy samych skałach, po zamaskowaniu tworzył idealną naturalną całość. Szybik był głęboki na siedem do ośmiu metrów. Z samego dna szybiku prowadził poziomo wąski otwór, lekko wznosząc się ku górze, ale przejście to było w dalszej części zagruzowane. Była to przeszkoda nie na ich siły, przynajmniej na razie.
Postanowili przygotować się technicznie, a także zasięgnąć opinii wśród znajomych i przyjaciół. Między innymi pomógł im wówczas major WOP z Gryfowa, który przywiózł minikamerę do gastroskopii, wówczas bardzo nowoczesne urządzenie szpitalne. Jednak nie uzyskano pożądanego efektu i nie udało się zajrzeć poza zawał, ponieważ urządzenie było za krótkie. Eksploratorom nie pozostało nic innego jak odgruzowywać przejście kamień po kamieniu. Była to mozolna i wyczerpująca praca, gdyż w tuneliku brakowało miejsca. Pracę wykonywano na leżąco, co chwilę świecąc w szpary między kamieniami w nadziei, że to już upragniony koniec zawału. Prace kontynuowali przez kilka kolejnych dni, bez udziału leśniczego. W końcowej fazie wycofał się też wopista Krzysztof S.
Któregoś dnia w szczelinach pomiędzy kamieniami udało się dojrzeć coś w świetle latarki. Były to jakieś przedmioty, ale trudno było określić, co tam się znajdowało. Fakt ten jeszcze bardziej zmobilizował Adama i Jacka, którzy usunęli resztki przeszkody w wąskim tuneliku. W świetle latarek ujrzeli dość spore pomieszczenie wykute w solidnej skale. Wylot tunelu wchodził do pomieszczenia na wysokości około 1,30 m powyżej dna komnaty w prawej jej części. Z lewej strony widać było jakby wejście albo wyjście założone dużą ilością kamieni. Dalej w komnacie coś leżało bezwładnie, później okazało się, że są to zwłoki. Na wprost zdeponowano ładunek przykryty plandekami, który tworzył wspomniany kształt, który wcześniej widzieli przez szparę w świetle latarek. W głębi po lewej stronie, w oddali, widać było dwa samochody osobowe z poskładanymi dachami. Pomiędzy nimi a przykrytym plandekami ładunkiem była odległość zaledwie kilku metrów. Bali się jednak postawić nogę na dnie komory z obawy przed minami. Było tam mnóstwo kabli strzałowych porozrzucanych w nieładzie, a po prawej stało kilka akumulatorów. Przy tych akumulatorach, oparte o ścianę, wpółsiedząc, znajdowały się dobrze widoczne zwłoki niemieckiego generała. Nie ulegało wątpliwości, że był to generał, gdyż dystynkcje i czerwone lampasy na spodniach zachowały swój kolor. Wydawało się, że generał trzymał w ręku jakiś pakunek lub teczkę. Cały ten widok robił posępne i tragiczne wrażenie. Takie obrazy zazwyczaj ogląda się tylko na filmach. Bracia nie mieli odwagi, aby tam wejść, zobaczyć coś, co kiedyś było dla nich mitem i marzeniem, o czym słyszeli dotychczas tylko od trzecich osób – ukryte w kopalniach tajemnicze transporty i skarby. Teraz paraliżował ich strach. Mimo tego niesamowitego widoku i odkrycia, rozsądek wziął górę. Postanowili się wycofać. Zamaskowali bardzo starannie wejście i codziennie jeździli tam motorem, aby z daleka popatrzeć, czy nikt nie interesuje się ich skrytką.
W tym czasie dowiadywali się wśród byłych wojskowych o stosowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej systemach minerskich i o ewentualnych niebezpieczeństwach, które mogły im grozić podczas penetracji sztolni. W końcu zdecydowali, iż wezmą do sztolni wędkę teleskopową jako narzędzie eksploratorskie. Z otworu w ścianie tej bajecznej komnaty wystawili wędkę z dużym haczykiem i zaczęli próbować cokolwiek wyłowić. Z początku nie odnieśli większych sukcesów, rozdarli plandekę, którą były przykryte skrzynie, zaczepili o coś i zerwali żyłkę.
Jednak kilka razy połów był pomyślny. Przy zachowaniu szczególnych środków bezpieczeństwa w terenie, powtarzali swe wędkarskie wyprawy. Wyprawy te odbyli kilka razy, przynajmniej w dwu- lub trzytygodniowych odstępach. Efektem wypraw były dzbany i naczynia srebrne, które znajdowały się w skrzyniach niezabitych deskami. Szable tureckie i kindżały w pochwach bogato inkrustowanych złotem i kamieniami szlachetnymi leżały na skrzyniach. Ze zdobyczy tych później wydłubywali kamienie i kawałeczki złota, aby je osobno sprzedać. Ponadto bracia wyłowili trochę wojskowej broni krótkiej i długiej, kilka hełmów i czapek. Pieniądze, które otrzymali, nie były aż tak duże jak sobie wyobrażali. Fanty, które sprzedawali, szły dla zachowania ostrożności przez kilku pośredników.
Mimo to wszystko szło gładko, przyszła zima, a z nią stan wojenny osiemdziesiątego pierwszego roku. Plany się pokrzyżowały, młodszy brat Jacek został wcielony do jednostek milicyjnych ZOMO i przebywał poza domem, we Wrocławiu. Tam też poznał swojego szefa od spraw szkolenia politycznego Stanisława C., który pochodził z Jeleniej Góry. Dość szybko nawiązali bliższy kontakt. Szef Jacka któregoś dnia wspomniał o znalezisku lubomierskim odkrytym w murze kościelnym – glinianym dzbanie ze złotymi monetami. Sprawa ta była dość głośna w owym czasie, a milicja miała sporo pracy, aby odzyskać chociaż część znaleziska.
Szef Jacka chwalił się, uśmiechając się tajemniczo pod wąsem, jakoby brał czynny udział w tym dochodzeniu. Któregoś razu, podczas miłej i szczerej pogawędki, Jacek zapragnął zaskarbić sobie względy u szefa i opowiedział mu o znalezisku w górach. Stanisław C., stary milicjant, nie do końca uwierzył w to wszystko.
Minął stan wojenny, chłopcy powracali do domów; Adam z Jackiem ponowili wyprawy z wędką, raz więcej, raz mniej skuteczne. Po pewnym czasie postanowili wciągnąć w to kolegę Adama O .z posterunku lubomierskiego, Jana D. Jak postanowili, tak zrobili. W końcu ktoś musiał stać w pewnej odległości od szybiku między skałami i pilnować bezpieczeństwa tych, co byli w środku.
Któregoś dnia na posterunek w Lubomierzu przyszedł telefonogram, iż prawdopodobnie z Lubomierza pochodziła broń, która pojawiła się w Gdańsku, i polecenie, aby zwrócić szczególną uwagę na sygnały w tej sprawie. Po kilku dniach na posterunku pojawiło się dwóch funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa z Wrocławia. Kręcili się, rozpytywali po knajpach i barach piwnych, wszystko ich interesowało. Po kilku dniach wyjechali. Efekty dochodzenia były mizerne, gdyż Adam z kolegą Janem D. Pierwsi dowiedzieli się o zagrożeniu. Mimo wszystko strach ich obleciał i to niemały. Zaniechali wizyt w lesie na kilka lat. Jedynie od czasu do czasu kontrolowali teren wokół szybiku, objeżdżając okolice na motorze.
Po kilku latach, gdy sprawa przycichła, ponownie zainteresowano się skarbczykiem. Postanowiono rozszerzyć grupę dodatkowo o Władka S., właściciela warsztatu samochodowego, który miał sprawować pieczę techniczną, i kolejnego milicjanta, młodego Waldka K., który był przyjacielem z ławy szkolnej Jacka O. Ustalono też, że byłoby dobrze, aby w ich grupie znalazł się obecny burmistrz jako osoba wpływowa, mogąca pomóc w razie czego. Burmistrz Zenon J. dodatkowo deklarował, że jak będzie trzeba, to uruchomi kontakty nawet w Niemczech oraz gdzie indziej, korzystając ze swoich szerokich koneksji. Ustalono termin pierwszej wyprawy w nowym składzie.
W jedną z ciepłych letnich nocy, wyposażeni w noktowizory, wzięli do worka cztery koty, aby je wypuścić tam w środku. Władek S. zabrał ze sobą psa, był to zwykły kundel, ale nie cierpiał kotów, żadnemu nie przepuścił i Azora także tam wpuszczono. Jakiż tam powstał harmider i jazgot! Był to test na to, czy jakiś z kabli nie jest do czegoś podłączony i czy nie stanowi zagrożenia. Przez kilka godzin pies harcował z kotami, ale na szczęście niespodzianki nie było.
Pierwszy do środka zszedł Waldek, kolega Jacka, a za nim Adam O. Władek wsunął się tylko na chwilę, by zabrać psa, a potem wrócił, aby im dodatkowo przyświecać. Posuwali się krok po kroku, pomału, ostrożnie, uważali, aby czegoś nie przegapić i nie nadepnąć na coś niepotrzebnego. Szczęście im sprzyjało, obeszli całe to pomieszczenie, zajrzeli ostrożnie niemal w każdy kąt, przynajmniej na razie nic nie ruszając. Pomieszczenie było szerokie na około cztery do pięciu metrów, około piętnastu metrów długie, zaraz na lewo od komina (najprawdopodobniej wentylacyjnego), którym weszli, znajdowała się sztolnia, którą wprowadzono ładunek i samochody. Wejście to było założone lub zawalone pod sufit kamieniami, między którymi widać było niewybuchy pocisków artyleryjskich i moździerzowych.Na wprost wejścia, na końcu składnicy widać było dwa korytarze zabezpieczone kamieniami.
Zaglądając ostrożnie pomiędzy kamieniami w głąb kamiennej przeszkody można było zobaczyć tam porozpinane na pewnej wysokości druty, do których poprzyczepiano ładunki wybuchowe. Po prawej, w dwóch rzędach niemal po sufit, stało mnóstwo skrzyń – mniejszych, większych, płaskich i wysokich, jakieś tuby skórzane–jak się później okazało, zawierające obrazy. Były tam też walizki oraz metalowe pojemniki malowane na zielono. Po lewej, tyłem do wyjazdu, stały dwa, jeden za drugim, mercedesy cabrio. W pierwszym na kierownicy było oparte ciało żołnierza Wehrmachtu, z tyłu wyglądało jakby żołnierz ten spał, był jednak zastrzelony. W drugim, na tylnym siedzeniu, leżały dwa kompletne mundury generalskie rzucone w nieładzie, jakby w pośpiechu. Przed tymi samochodami stał jakiś dziwny pojazd z kierownicą i kołem z przodu, a z tyłu mający gąsienice. Następnie, zaraz na lewo od wejścia, dość nieprzyjemny widok–kilkanaście ciał żołnierzy Wehrmachtu (około 10–12), należących najprawdopodobniej do oddziałów Schörnera, wynikało to z naszywek i odznak za udział w kampanii krymskiej. Na końcu komory stało luźno kilka konfesjonałów wyłożonych bogato bursztynem, posągów z marmuru i brązu, które owinięto kocami. Trzeba przyznać, że miejsce wybrano celująco, było bardzo sucho, niemalże się tam kurzyło.
I od tego momentu zaczęło się systematyczne wybieranie z tego bajecznego schowka. Co 3-4 miesiące, a nawet rzadziej, aby nie wzbudzić podejrzeń. Pomiędzy wypadami do sztolni pozbywano się towaru, rozprowadzając go przez pośredników. Już nie brano broni wojskowej, mimo że było tam sporo pistoletów i karabinów w dobrym stanie. Broń pozyskana ze skrytki mogła stanowić zagrożenie dla całej grupy.
Jedna z pierwszych wyciągniętych rzeczy to teczka skórzana, którą tak kurczowo trzymał generał leżący pod ścianą. Miał ją przykutą do ręki kajdankami, a ona sama była zamknięta. Jeśli chodzi o generała, został tam z premedytacją zastrzelony, nie miał dokumentów ani nieśmiertelnika, jedynie mapę sztabową na płótnie. Mapę tę otrzymałem w prezencie od jednego z uczestników tej grupy. Nosi ona do dziś ślady krwi generała… Po wyciągnięciu teczki na zewnątrz rozpruto ją. Jej wnętrze skrywało pozawijane w aksamitne szmatki trzy bajecznie piękne jaja Faberge i kilka mniejszych wyrobów ze złota, bursztynu i porcelany z dodatkami kamieni szlachetnych. Dwa mniejsze jaja zostały sprzedane na miejscu w Jeleniej Górze przez pośrednika Ciućka. Jedno, z czarnymi krzyżami, prawdopodobnie kupił lekarz z Cieplic koło Jeleniej Góry za 10 tys. marek. Drugie, z aniołkiem, i trochę innych precjozów za 17 tys. marek biznesmen z Niemiec, trzecie zaś, większe, sprzedano za jakiś czas, gdyż czekano na odpowiedniego kupca. Po pewnym czasie znalazł się odpowiedni człowiek z Krakowa o pseudonimie „Jura”, który kupił je za 70 tys. marek niemieckich. Wsiadł do pociągu z dwoma ochroniarzami, aby je zawieźć do Warszawy, tam czekał kolejny kupiec, który miał dać 100 tys. dolarów. Po drodze „Jura” został ograbiony i wyrzucony z pociągu przez swych ochroniarzy, którzy wrócili do Krakowa z towarem i szukali kupca. Napotkali Cygana-handlarza złotem, który im zaproponował, iż ma wujka w Nowej Soli i on na pewno to kupi.
Oczywiście tak zrobili, wujek Ćwiek (tak się nazywał lub miał taki pseudonim) obejrzał, zadzwonił w parę miejsc i zgodził się na sumę 100 tys. dolarów. Transakcję przełożono na następny dzień, gdyż Cygan nie miał w domu takiej kwoty. Zaznaczył, że cała transakcja będzie przeprowadzona w pełnej tajemnicy, zwłaszcza że była nagrana przez jego siostrzeńca. Nazajutrz przyszli z towarem do wujka Ćwieka i zamordowali go, zabierając gotówkę i sporo wartościowych wyrobów ze złota. Po tych wydarzeniach sprawcy zasztyletowali również Cygana-handlarza z Krakowa, który zorganizował kontakt z Ćwiekiem, a obecnie był tylko niewygodnym świadkiem. Jego zwłoki zakopano w lesie niedaleko granicy.
Następnie w przyspieszonym tempie mordercy zaplanowali wyjazd za granicę zachodnią i przerzut jaja Faberge do Monachiun. Jajo sprzedano w Monachium handlarzowi w dzielnicy Schwabing, który odsprzedał je bodajże za dwa miliony DM. Jajo to wypłynęło na giełdzie w Londynie za 3,5 miliona funtów szterlingów. Jajo Faberge sprzedane w Londynie było największe z trzech znajdujących się w teczce generała. Prawdopodobnie zabójcy Cygana zostali zamordowani.
W rok po zabójstwie Cygana z  Nowej Soli, 10 czerwca 1992 na nowojorskiej giełdzie pojawiło się inne jajo Faberge o nazwie „Trophy of Love”, które sprzedano za sumę prawie 3,2 mln dolarów. Jajo to polska prasa utożsamiała z drugim, mniejszym jajem, z tzw. aniołkiem. Mogę z satysfakcją powiedzieć, iż będąc któregoś wieczora u Ciućka, widziałem to jajo i wiele innych przedmiotów. Muszę przyznać-było piękne, wręcz urzekające, ale też przynosiło nieszczęście.
Wracając do rzeczy, z wnętrza schowka wynoszono coraz to nowe fanty. Obawiano się jednak opróżniania skrzyń, jako że Niemcy mogli tam założyć naciskowy ładunek wybuchowy. Gdy opróżniano skrzynie, obciążano je na zewnątrz podwieszanymi krążkami ołowianymi lub wkładano je do już opróżnionych. Wiele walizek i kufrów znajdujących się w skrytce zawierało depozyty ludności cywilnej. Ze skrytki wydobyto liczne cenne zabytki sztuki rosyjskiej i orientalnej, w tym wiele związanych z religią, np. księgi prawosławne, które miały kartki wykonane z cienkiej blachy srebrnej z dodatkami złota, łączone rzemykami ze skóry, a także sporo ikon, złotych krzyży z kamieniami, monstrancje, kielichy i wiele innych przedmiotów pochodzących z Rosji.
W owym czasie próbowano wydobyć zagadkowe ciężkie popiersia. Eksploratorom wydawało się, że są z litego złota. Zaczęto topić je palnikami. Jednak efekt był mizerny, okazało się, że popiersia są wykonane z brązu lub podobnego metalu i tylko z zewnątrz pozłacane dość grubą warstwą złota.
Któregoś dnia handlarz Ciuciek podczas jakiejś rodzinnej uroczystości pochwalił się znaleziskiem szwagrowi, który był wspomnianym milicjantem, szefem szkoleniowym ZOMO we Wrocławiu. Mówił, że ma fart, iż coraz więcej towaru z tej skrytki przepływa przez jego ręce. Powiedział, że miejsce to znajduje się gdzieś około dwudziestu kilometrów od Jeleniej Góry w stronę Lubomierza lub Wlenia, a w całym przedsięwzięciu uczestniczą ludzie z Lubomierza. Stanisław C. szybko skojarzył fakty i to, co usłyszał od Jacka O. we Wrocławiu podczas stanu wojennego. Na drugi dzień z samego rana Stanisław C. wraz ze swym dawnym szefem z pracy płk. Wojtkiem K. pojechali do Lubomierza złożyć wizytę Jackowi O. Argumentowali, że dzięki posiadanym koneksjom i układom ich pomoc jest niezbędna, aby grupa mogła dalej funkcjonować. Jeszcze tego samego dnia, wieczorem, grupa z żalem przyjęła nowe realia.
Następna wyprawa odbyła się już w nowym składzie. Dalej wydobywano dobra, lecz w większej ilości, i magazynowano je w terenie w kilku pewnych miejscach. W tym czasie wiele eksponatów zostało zniszczonych. Przystąpiono wtedy do eksploracji większych gabarytowo zabytków; niestety, nie wszystkie mieściły się w szybiku (w załamaniu syfonu). Uszkodzeniu uległy wielkie wieloramienne żydowskie świeczniki, średniowieczne zbroje lub długie rzymskie proporce i niemieckie sztandary wojskowe.
W miarę powiększania się grupy malała liczba zabytków, które udawało się wynieść wąskim kominem. Postanowiono przystąpić do wynoszenia zdeponowanych tam obrazów. Potrzebny był fachowiec, który byłby w stanie powycinać obrazy z ram i zrolować bez uszkodzenia.
Grupa dotarła do mojego przyjaciela Jacka, jednego z jeleniogórskich antykwariuszy. Zgłosiło się do niego trzech osobników z propozycją, aby się podjął wyjęcia płócien z ram.
Obiecano mu dobra zapłatę, ale warunek był taki, że jedzie na miejsce w opasce na oczach i wykonuje swoją robotę wewnątrz sztolni, a oni dobrze zapłacą. Te warunki zniechęciły ostrożnego antykwariusza. Wykręcił się od propozycji trudnościami operacji i skomplikowanymi zabiegami przy użyciu bibuły chińskiej, do których nie był przygotowany.
Zespół podjął kolejne działania mające za zadanie odblokowanie zaminowanych i założonych kamieniami korytarzy. Liczono na dalsze znaleziska w chodnikach i ewentualne znalezienie innego wyjścia z kopalni, które ułatwiłoby wyniesienie większych zabytków. Po dokładnej penetracji i oględzinach wyciągnięto wniosek, że dwa korytarze prowadziły gdzieś na przeciwległe zbocze góry. Niestety, aby je odkopać z zewnątrz, należało je precyzyjnie zlokalizować.
Nie umiano określić tego miejsca, a więc poszukiwano fachowca. Znaleziono jednego, który przechwalał się swymi umiejętnościami technicznymi i ogromną wiedzą w tym zakresie. Ponoć był konstruktorem sprzętu elektronicznego i bywał z archeologami na wykopaliskach w Egipcie. Fachowiec jednak się nie sprawdził, rzekomo brakowało mu niwelatora z dalmierzem laserowym. Mimo nieudanej próby pomiarów, sowicie go wynagrodzono za milczenie. Niestety, niedoszły geodeta rozpowiadał swym przyjaciołom, iż znajomi mają takie miejsce, gdzie się kamień podniesie, wchodzi się do dziury, a tam bogactw bez liku. Faktycznie, obwiesił się złotem na pokaz, w rezultacie został dość dotkliwie pobity przed swoim garażem. Po tym ekscesie spokorniał i wyciszył się.
Zaczęto szukać rozwiązania pozwalającego do końca opróżnić skrytkę i zalegalizować ich dochody. Zrozumiano, że jedyną gwarancją takiego rozwiązania jest układ z rządem.
Stanisław C. z Wojtkiem K. podjęli się tego zadania i przyobiecali, że znajdą człowieka, który ma siłę przebicia do rozmów z rządem. Znaleźli dojście przez kolegę z dawnego jeleniogórskiego Urzędu Bezpieczeństwa, Antoniego M. Dotarli do pana B., który niegdyś był czołową postacią w środowisku UB.
Człowiek ten działał po wojnie na terenie Łodzi. Za działania przeciw powojennym polskim organizacjom reakcyjnym został na niego wydany przez WIN wyrok śmierci. Obecnie ma inne nazwisko i tożsamość, ale układy i znajomości pozostały. Był bliskim przyjacielem Piotra Jaroszewicza.
Był rok 1992, emisariusze grupy udali się z prezentami do Jaroszewicza. Miano zabrać w prezencie monety, gdyż te kolekcjonował były premier, ale zabrano też prawdopodobnie pudełeczko z brylantami. Dar ten stał się później kością niezgody w grupie, uważano, że cena była zbyt wysoka, gdyż ze spotkania z premierem nie wynikły większe korzyści. Jednak dzięki niemu nawiązano nowe, odpowiednie kontakty w stolicy. Po rozmowach i wyjaśnieniach w obrębie grupy ustalono, że dwie osoby – Antoni M. i pan B. będą dalej reprezentowały interesy całego zespołu. Na kolejne spotkanie „wyższego szczebla” wzięto ze sobą, dla podkreślenia wiarygodności, parę rzeczy ze schowka. Było to kilka drobiazgów, a także ocalałe przed stopieniem jedno ze „złotych” popiersi. Podczas oczekiwania na pełnomocnika rządu w jednym z pokoi odpowiedniego departamentu w Warszawie prawdopodobnie celowo ich przetrzymywano, aby móc jak najdłużej podsłuchiwać ich rozmowy. Panowie Antoni M. i B. postawili twarde warunki: pięćdziesiąt procent znaleźnego bez podatku i gwarancje, że nikt nie będzie dociekał, co zostało stamtąd już wyjęte i zabrane. W rezultacie nie otrzymali żadnej obietnicy, nie podpisano jakiejkolwiek umowy. Za to, gdy wracali, w ślad za nimi pojechali agenci UOP, a sprawa od tego momentu otrzymała kryptonim „Szczelina”.
Podjęto kolejną próbę wywarcia medialnej presji na urzędnikach, którzy mogliby podpisać umowę. Spróbowano skorzystać z osoby znanej w kręgach poszukiwaczy – mjr. Stanisława Siorka. z Wrocławia, który miał wpływy na ukazujące się w owym czasie pismo „Eksplorator”. Tam ukazano z grubsza kulisy sprawy, sygnalizując, iż rząd twardo stoi na stanowisku, by mimo realnych korzyści nie podpisywać umowy ze znalazcami skarbu. Efekt tych zabiegów był taki, że eksploratorzy zwrócili na siebie uwagę i wzbudzili zainteresowanie Urzędu Ochrony Państwa. Od tego momentu rozpoczęto delikatną inwigilację grupy i podjęto pewne działania, które trwają do dziś.
Niekorzystny rozwój wypadków zmusił znalazców do chwilowego zaprzestania eksploracji „Szczeliny”. Aby móc ponownie spokojnie penetrować sztolnię, grupa zaczęła rozpaczliwie szukać kontaktów wśród kolegów i znajomych w szeregach policyjnych i służb specjalnych. Szukano, aby-jak to się mówi–mieć oko i ucho we właściwym miejscu. Oczywiście, za dobre pieniądze znaleziono takich ludzi.
Efekty współpracy szybko dało się zauważyć. Gdy we Wrocławiu wstawiono anonimowo do sprzedania obrazy Willmana, na tych, którzy mieli się zgłosić po pieniądze, UOP zastawił pułapkę. Grupa została w porę o tym poinformowana i obrazów ani gotówki nikt nie odebrał do dzisiaj. Po pewnym czasie znali wszystkie ruchy służb dotyczące „Szczeliny”. W rzeczy samej obrazy wstawili Adam O. z bratem Jackiem O. i nie tylko tam, ale w wielu innych miastach Polski. Po tym incydencie grupa się przyczaiła. Po dłuższym bezruchu Adaś z Jackiem po pijanemu poszli odbezpieczyć „Szczelinę”. Sami w tajemnicy przed kompanami zaczęli eksplorować, wyciągając w tym dniu ostatnie obrazy i inne fanty. Niestety, alkohol zrobił swoje, Adam wpadł do dziury i połamał żebra. Brat ruszył mu na ratunek, ale wskakując do szybu niefortunnie złamał nogę. Dużo czasu upłynęło, zanim wygramolili się na zewnątrz. Sprawa się wydała. Rezultat był taki, że kompani w załamaniu szybu założyli kratę, do której mieli klucze wyżsi stopniem. Adam i Jacek zostali odsunięci na jakiś czas od „Szczeliny”, a za nadmierne pijaństwo Adam musiał odejść ze służby milicyjnej i przejść na emeryturę.
Niestety, Adam O. został tylko chwilowo doprowadzony do porządku. Czując się oszukany i odizolowany od grupy, coraz częściej zaglądał do kieliszka. Jeździł na ryby i zalewał się mocno i tam nad stawem któregoś razu został pobity celem doprowadzenia do porządku.
W tym miejscu pora wyjaśnić, skąd to wszystko wiem. Śledztwo w związku ze „Szczeliną” zataczało coraz szersze kręgi, w terenie pojawili się agenci UOP i Wojskowych Służb Informacyjnych, usiłując dotrzeć do środowiska jeleniogórskich poszukiwaczy. W 1994, czyli stosunkowo późno, dotarło do mnie dwóch agentów WSI. Zwracając uwagę na moją przeszłość, dano mi do zrozumienia, że nie mam większego wyboru i liczą na mą pomoc. Przedstawiono mi temat w niezbędnym na tym etapie zakresie. Później zgłosił się do mnie człowiek, którego nawet znałem, miał być kontaktem z moimi mocodawcami. Celem było zdobycie zaufania ludzi związanych ze „Szczeliną” i zlokalizowanie jej w zamian za ustawowe dziesięć procent znaleźnego (…).
Joanna Lamparska o „Szczelinie”…
Skarb III Rzeszy mógł zostać wymyślony przez handlujących kradzionymi antykami byłych funkcjonariuszy bezpieki.
To miał być hit wśród znalezisk skarbów ukrytych przez III Rzeszę pod koniec II wojny światowej. O odnalezieniu rozległej sztolni na Dolnym Śląsku, w której ukryte były dzieła sztuki oraz wyroby ze złota i z bursztynu, informowali 10 marca 1993 r. w piśmie do premiera RP członkowie Polskiego Towarzystwa Eksploracyjnego z Wrocławia. „Część złota została przetopiona - pisali poszukiwacze - wartościowsze pierścienie i sygnety wywiezione do RFN, zaś bursztyn pocięty na koraliki”. W podziemiach miały się znajdować ciała zamordowanych niemieckich żołnierzy, a przy ubranym w generalski mundur mężczyźnie - trzy bezcenne jajka Faberge z kolekcji rosyjskich carów. Jedno z takich jaj zostało później znalezione u Waldemara Huczki, romskiego wójta z Nowej Soli zamordowanego w bestialski sposób w swoim domu. Zdaniem niektórych poszukiwaczy skarbów, do dzisiaj nie opróżniono skrytki z Dolnego Śląska; inni zaś twierdzą, że hitlerowski sezam, jak nazywane jest domniemane znalezisko w sztolni, w ogóle nie istniał, lecz został wymyślony w celu kamuflażu cennych przedmiotów pochodzących z innych źródeł.
Rembrandt w sztolni
W środowisku poszukiwaczy tajemnicza sztolnia jest znana też jako Szczelina Jeleniogórska, ponieważ eksploratorzy zlokalizowali ją około 20 km od Jeleniej Góry, gdzieś pomiędzy Lubomierzem a Radomierzycami. Pierwsze informacje o szczelinie pochodzą z 1991 r. gdy jej odkrywcy napisali list do wojewody jeleniogórskiego. Proponowali ujawnienie informacji o skarbach w zamian za połowę ich wartości i obietnicę niewszczynania dochodzenia na temat tego, co stało się z dotychczas wydobywanymi przedmiotami. Nie uzyskali odpowiedzi, więc skontaktowali się ze Stanisławem Siorkiem, byłym funkcjonariuszem Urzędu Bezpieczeństwa. Komunistyczne specsłużby już w trakcie II wojny światowej zajmowały się przejmowaniem skarbów ukrytych przez wycofujących się Niemców. Siorek uchodził za eksperta w tej dziedzinie - był członkiem Polskiego Towarzystwa Eksploracyjnego, badaczem wojennych tajemnic Dolnego Śląska. Propozycja trafiła też do Ministerstwa Gospodarki Leśnej i Ministerstwa Kultury.
Oficjalnie żadna z instytucji nie zainteresowała się sprawą. Pojawiła się natomiast seria artykułów o szczelinie, które zawierały kolejne szczegóły odkrycia. Żaden z piszących nie dotarł jednak bezpośrednio do odkrywców. Sensację wywołały więc wspomnienia Mieczysława Bojki, poszukiwacza z Mysłakowic koło Jeleniej Góry, który w 2004 r. opowiedział w magazynie „Oblicza Historii” o swoich kontaktach z osobami, które były w szczelinie. Znalezisko miało zostać odkryte przez przypadek. Po wejściu przez komin wentylacyjny odkrywcy zobaczyli „pomieszczenie szerokie na cztery do pięciu metrów, prawie piętnaście metrów długie, zaraz na lewo od komina, którym weszli, znajdowała się sztolnia, którą wprowadzono ładunek i samochody. Wejście to było założone lub zawalone pod sufit kamieniami, między którymi widać było niewybuchy pocisków artyleryjskich i moździerzowych. (…) Po prawej, w dwóch rzędach, niemal pod sufit, stało mnóstwo skrzyń - mniejszych, większych, płaskich i wysokich, tuby skórzane zawierające obrazy. Były tam też walizki oraz metalowe pojemniki pomalowane na zielono. Po lewej, tyłem do wyjazdu, stały dwa, jeden za drugim, mercedesy cabrio. W pierwszym na kierownicy było oparte ciało żołnierza Wehrmachtu. (…) Zaraz na lewo od wejścia - kilkanaście ciał żołnierzy Wehrmachtu (10-12) należących najprawdopodobniej do oddziałów Schörnera (feldmarszałek, który dowodził zgrupowaniem broniącym tzw. wału sudeckiego; zagradzało ono wojskom sowieckim drogę do Berlina) - wynikało to z naszywek i odznak za udział w kampanii krymskiej. Na końcu komory stało kilka konfesjonałów wyłożonych bogato bursztynem, posągów z marmuru i brązu, które owinięto kocami”.
Skarb carów
Najcenniejszym znaleziskiem miały być trzy jaja Faberge znalezione przy niezidentyfikowanym mężczyźnie w mundurze generała. Zrobione ze złota, inkrustowane kamieniami, kością słoniową i macicą perłową jaja z pracowni Petera Carla Fabergé to niezwykłe dzieła sztuki. Zamawiane przez rosyjskich carów, precyzyjnie wykonane, kryły w sobie różne kunsztowne niespodzianki, na przykład złotą karetę koronacyjną albo kopię pałacu carskiego. Uważa się, że Fabergé i jego jubilerzy wykonali 54 takie jaja, z czego do dziś przetrwało 47.
10 czerwca 1992 r. jedno z jaj Faberge pojawiło się na aukcji Sotheby’s w Nowym Jorku. Klejnot o nazwie Trofeum Miłości kupił anonimowy kolekcjoner za rekordową sumę 3,19 mln USD. Zakup wzbudził w Polsce ogromne zainteresowanie. Od roku Komenda Wojewódzka w Zielonej Górze prowadziła bowiem dochodzenie w sprawie śmierci Waldemara Huczki (ps.Lalek), jednego z najbogatszych Romów w kraju. Morderstwa dokonano 19 czerwca 1991 r., ciało ofiary z poderżniętym gardłem znaleziono dopiero po czterech dniach. W domu zabitego panował niewyobrażalny chaos. Splądrowany sejf, powyciągane w pośpiechu szuflady. Krewni Huczki zeznali, że z willi skradziono m.in biżuterię, obrazy oraz kilkaset tysięcy dolarów. Twierdzili też, że wśród zgromadzonych przez wójta przedmiotów było „złote jajko”. Widział je także kolekcjoner z Zielonej Góry, któremu Lalek pokazywał jajo Faberge w grudniu 1990 r. Już jesienią tego roku Huczko kazał założyć kraty we wszystkich oknach swojej wilii. Znajomi twierdzili, że stał się podejrzliwy i bardzo nerwowy.
W trakcie późniejszego śledztwa okazało się, że jeden z morderców Huczki pokazywał znajomym w 1991 r. „złote jajko wysadzane kamieniami na żółtej stopce”. Czy było to jajo skradzione w Nowej Soli? A jeżeli tak, to jaką drogą trafiło do Lalka? Wśród eksploratorów zaczęła krążyć informacja, że wójt kupił klejnot od odkrywców jeleniogórskiej szczeliny. Miało to być to samo jajo, które potem zostało sprzedane na aukcji w Nowym Jorku.
Skarb mniemany?
Koniec II wojny światowej zapisał się w historii Dolnego Śląska jako okres ukrywania przed nadchodzącymi Rosjanami dzieł sztuki i cennych przedmiotów. Günther Grundmann, konserwator prowincji dolnośląskiej, przygotował sieć skrytek, do których wyjeżdżały transporty dóbr kultury z Wrocławia. Podobne akcje ukrywania cennych rzeczy przeprowadzały również oddziały SS i Wehrmachtu.
Opisy „Szczeliny Jeleniogórskiej” wskazywały, że mogła się tam znajdować taka skrytka, zaś jej zabezpieczeniem zajmowali się żołnierze z armii Schornera. Mieczysław Bojko tak opisywał zabezpieczenia skarbów: „Z wnętrza schowka wynoszono coraz to nowe fanty. Obawiano się jednak opróżniania skrzyń, jako że Niemcy mogli tam założyć naciskowy ładunek wybuchowy. Gdy opróżniano skrzynie, obciążano je na zewnątrz podwieszanymi krążkami ołowianymi lub wkładano je do już opróżnionych”. Podobno wydobyto ze skrytki „liczne cenne zabytki sztuki rosyjskiej i orientalnej, w tym wiele związanych z religią, np. księgi prawosławne, które miały kartki wykonane z cienkiej blachy srebrnej z dodatkami złota, łączone rzemykami ze skóry, a także sporo ikon, złotych krzyży z kamieniami (…) i wiele innych przedmiotów pochodzących z Rosji”.
Zastanawiające, że po odkryciu skarbca na rynku antykwarycznym nie wypłynęły ani te przedmioty, ani nawet ich zdjęcia, oprócz dwóch fotografii jaj Faberge zrobionych przez anonimowego odkrywcę. - Widziałem zdjęcia kilku przedmiotów, które „pochodziły” ze szczeliny, ale skłaniam się ku temu, że jej istnienie to mistyfikacja - mówi Robert Kudelski, badacz tajemnic II wojny światowej. Jego zdaniem, legenda szczeliny została wymyślona przez przemytników dzieł sztuki. Istnienie tajnego schowka, w którym miały być ukryte skarby, ułatwiło upłynnienie cennych dzieł sztuki, pochodzących z kradzieży lub odnalezionych w kilku innych skrytkach na Dolnym Śląsku. - Na tym terenie działają profesjonalne grupy, które nie dzielą się swoją wiedzą i odkryciami ze środowiskiem polskich eksploratorów. Dysponują za to informacjami i profesjonalnym sprzętem, co świadczy o tym, że za ich działalnością stoją bogaci mocodawcy, których wiedza i doświadczenie wskazują na to, że mogli być członkami komunistycznych służb specjalnych krajów bloku wschodniego - twierdzi Kudelski.
Polemika i obalanie mitów…
„Szczelina”: zagmatwane tropy złotonośnej kury…
Tekst M.Bojki Tajemnica „Szczeliny jeleniogórskiej” („Oblicza Historii” 03/2004) daje wiele do myślenia. Autor opublikował wyjątkowo dokładny opis wyrobiska ze schowkiem, powstały na podstawie relacji jednego lub kilku odkrywców skrytki.
Ma się ona mieścić w skalnym pomieszczeniu na planie prostokąta mierzącego od czterech do pięciu metrów szerokości i prawie piętnaście metrów długości. We wnętrzu znajdują się trzy samochody: „Po lewej, tyłem do wyjazdu, stały dwa, jeden za drugim, mercedesy cabrio (…). Przed tymi samochodami stał jakiś dziwny pojazd z kierownicą i kołem z przodu, a z tyłu mający gąsienice. Ponadto złożono w nim kilka konfesjonałów oraz posągów, a także mnóstwo skrzyń w dwóch rzędach (…) jakieś tuby skórzane i walizki oraz metalowe pojemniki malowane na zielono”. Gdzieś po prawej stoi kilka akumulatorów, a na dnie komory porozrzucane są kable elektryczne.
Marka dwóch samochodów zdaje się nie budzić wątpliwości: Mercedesy to produkowane w latach 1936–1943 kabriolety 170V. Trzeci pojazd byłby włoską konstrukcją firmy Moto Guzzi (tzw.Guzzikrada). Redakcja identyfikuje go jako „Kettenrad” – niemiecki półgąsienicowy ciągnik SD KFZ 2 NSU, ale rozmówca M. Bojki wyraźnie okazał zdziwienie specyficzną konstrukcją, nadmieniając o „kierownicy”, zapewne samochodowej. Ciągnik NSU miał kierownicę motocyklową, poza tym w innym miejscu opisu występują słowa „o samochodach” w odniesieniu do wszystkich trzech pojazdów umieszczonych w wyrobisku.
W zakładaniu schowka musiało więc brać udział co najmniej kilkunastu niemieckich żołnierzy, z których wielu zostało w nim na zawsze. Po prawej stronie wnętrza „oparte o ścianę, wpółsiedząc, znajdowały się dobrze widoczne zwłoki niemieckiego generała (…). Następnie, zaraz na lewo od wejścia, dość nieprzyjemny widok – kilkanaście ciał żołnierzy Wehrmachtu (około 10-12), (…). W pierwszym (samochodzie) na kierownicy było oparte ciało żołnierza Wehrmachtu, z tyłu wyglądało, jakby żołnierz ten spał, był jednak zastrzelony”. Inne zwłoki były widoczne po wojnie na zewnątrz skrytki.
Opis wnętrza skalnej komory nie jest precyzyjny. Autor podzielił go na dwie części. W pierwszej odtwarza wnętrze komory widziane przez braci O. z perspektywy wylotu szybu wentylacyjnego. Początkowo, z obawy przed pułapkami minerskimi, O. nie wchodzili do pomieszczenia. Jego penetracji dokonali dopiero po latach i ówczesne obserwacje składają się na drugi fragment opisu. Wydawałoby się, że obie części opisu powinny się wzajemnie uzupełniać, a tymczasem istnieją między nimi istotne sprzeczności. Co spostrzegli Adam i Jacek O. z wnętrza otworu wentylacyjnego? „Z lewej strony widać było jakby wejście albo wyjście” czyli, co wynika z innego fragmentu tekstu: „sztolnia, którą wprowadzono ładunek i samochody. Następnie, zaraz na lewo od wejścia, dość nieprzyjemny widok – kilkanaście ciał (…)”. Natomiast „na wprost (otworu wentylacyjnego) zdeponowano ładunek (2 rzędy skrzyń) przykryty plandekami”. Ale w innym miejscu jest mowa o samochodach stojących „w głębi po lewej stronie, w oddali…” Jakiej oddali po lewej stronie? Przecież, a to jest jednoznacznie zawarte w opisach, szyb wentylacyjny ma znajdować się w jednej z dłuższych ścian prostokąta i w pobliżu narożnika, przy którym, w ścianie krótszej, mieści się otwór sztolni wjazdowej. Widok z szybu wentylacyjnego, częściowo zasłonięty skrzyniami, obejmowałby wyłącznie parometrowy odcinek komory w pobliżu wjazdu po lewej stronie, samochody zaś musiały znajdować się na prawo od szybu. Pojazdy zajmowałyby co najmniej 12 metrów (Mercedes 170V miał ok.4,30 m dł.,Guzzirada lub SD KFZ 2 NSU–ok. 3 m), a więc w 15-metrowym wnętrzu wyrobiska pozostawało zaledwie około 3 m wolnego miejsca w sąsiedztwie wjazdu. Jest to zdecydowanie za mało na kilkanaście zwłok, chyba że były one złożone w stertę. Lecz, według opisu, zwłoki leżały „bezwładnie”. W żadnym przypadku ponadto samochodów nie mogła dzielić od skrzyń odległość wynosząca „kilka metrów”. Biorąc pod uwagę 4-metrową szerokość wnętrza komory oraz szerokość mercedesów wynoszącą 1,60 m, ów dystans nie mógł być większy niż 1-2 m. Można owe sprzeczności skwitować lapidarnym stwierdzeniem: tak czy owak niepodważalny pozostaje fakt, że wzmiankowane w opisie pojazdy mogły zmieścić się we wnętrzu Szczeliny. Owszem, tylko wydawałoby się, że pierwszym oględzinom skalnej komory wypełnionej zwłokami, samochodami i skrzyniami towarzyszyły wyjątkowe emocje („Cały ten widok robił posępne i tragiczne wrażenie.” Braci „paraliżował strach”- podkreśla M.Bojko) i wobec tego trudno zapomnieć lub pomylić główne elementy niezwykłej, ale i nieskomplikowanej sceny. Tym bardziej że znalazcy mieli z nią do czynienia przez długie lata.

Na tym nie koniec wątpliwości. Jak miało wyglądać założenie skrytki? W pierwszej kolejności, co oczywiste, wniesiono by dzieła sztuki, akumulatory i być może materiały minerskie oraz wprowadzono samochody, a następnie przystąpiono do zamknięcia schowka. Autorzy wszystkich publikacji na temat Szczeliny byli przekonani, że użyto w tym celu ładunków wybuchowych. Nie jest to oczywiste. Być może w powietrze wysadzono by zewnętrzny otwór sztolni, choć wtedy należało liczyć się z zagrożeniem dla zmagazynowanych dzieł sztuki w wyniku działania fali uderzeniowej oraz znacznego zapylenia wnętrza komory, o czym w opisie nie ma jednak mowy. Przeciwnie, na mundurze martwego generała jeszcze dzisiaj mają być dobrze widoczne dystynkcje i czerwone lampasy. Być może wylot sztolni znajduje się w na tyle dużej odległości od komory, że eksplozja nie wyrządziła żadnych szkód. Natomiast z pewnością nie zastosowano by materiałów minerskich przy zamknięciu sztolni od strony wnętrza wyrobiska: „Wejście było założone lub zawalone pod sufit kamieniami”. W przypadku eksplozji w otworze sztolni powstałoby gruzowisko, przez które nie byłoby możliwe ujrzenie w głębi „porozpinanych na pewnej wysokości drutów, do których poprzyczepiano ładunki wybuchowe”. Sztolnię zaślepiono by więc specjalnie wymurowaną ścianą. Jeśli zdecydowano się na jej zaminowanie, to prawdopodobnie przynajmniej częściowo użyto by zaprawy murarskiej. Mur musiał być ustabilizowany, ponieważ przypadkowe obsunięcie się któregoś z kamieni, użytych jako budulec, mogło spowodować wybuch i zagrożenie dla zawartości schowka. Charakterystyczna jest wzmianka o rozpięciu przewodów minerskich jedynie do „pewnej wysokości”. Fragment muru ponad nią mógłby zostać zakończony później, po wyjściu – górą – żołnierzy pracujących przy zaminowaniu końcowego odcinka sztolni. To może świadczyć, że ściana zostałaby postawiona już po zaślepieniu wjazdu od zewnątrz i saperzy po wykonaniu swoich prac mieli tylko jedną drogę odwrotu – do wnętrza komory. Dopiero po wejściu do niej wypełniliby lukę w górnej części ściany i umieścili między kamieniami „niewybuchy pocisków artyleryjskich i moździerzowych”.
Prace te mogły być więc czasochłonne. Ilu ludzi było potrzebnych do ich przeprowadzenia w końcowym etapie? Zapewne nie więcej niż 3-4, we wnętrzu sztolni większa ich liczba wzajemnie by sobie przeszkadzała. To dlaczego w komorze podobno znajduje się tak wiele ciał: 10-12 żołnierzy, kierowcy i generała? Poza tym mieli być tam obecni jeszcze dwaj kolejni generałowie, którzy najwyraźniej zdezerterowali (swoje mundury pozostawili w jednym z pojazdów), czyli w momencie zamknięcia ściany sztolni w wyrobisku miało przebywać co najmniej 12-16 osób. W jakim celu? Z opisu można wnioskować, że powierzchnia Szczeliny ma około 60-75 m2. Trzy samochody zajmowałyby co najmniej około 17 m2, konfesjonały, rzeźby i skrzynie – przyjmijmy – drugie tyle. Dla ludzi zostało więc około 30-45 m2 i na każdego z obecnych przypadałoby zaledwie ok. 3 m2. Czyli w skalnym pomieszczeniu panowałby prawdziwy tłok, niewiele mniejszy niż w wypełnionym podczas mszy kościele, gdzie jedna osoba zajmuje około 1,5 m2.
Szczelina i jej otoczenie (z relacji niemieckiego leśniczego wiadomo o ludzkich szczątkach na skalnym zboczu) stałaby się grobem paru drużyn, a może nawet plutonu Wehrmachtu. Jakie wydarzenia miały rozegrać się po zamknięciu schowka? Sceneria przedstawiona w opisie M.Bojki jest sugestywna, ale wiele jej szczegółów wywołuje ogromne zdziwienie. Pozornie wszystko jest jasne: nieznani sprawcy (dwaj generałowie, których mundury pozostały w samochodzie?) zlikwidowali niewygodnych świadków. Tylko w jaki sposób? Sterroryzowali grupę żołnierzy, spędzili ich w jedno miejsce i zastrzelili? Musieliby użyć broni maszynowej, co w ogromnym stopniu zagrażałoby nie tylko starannie ukrytym dziełom sztuki, ale również samym strzelającym (rykoszety w niewielkim, zamkniętym pomieszczeniu). A więc podali żołnierzom truciznę? Potem zastrzelili żołnierza (z trudno wytłumaczalnych przyczyn absurdalnie siedzącego w samochodzie) i generała, spokojnie oczekujących na swoją kolej? A może żołnierz z samochodu i generał należeli do spisku i w ostatnim momencie zostali zdradzeni przez swoich wspólników? W sprawę założenia schowka miało być zamieszanych trzech generałów, z których jeden zginął, a po dwóch przepadł wszelki ślad. Jednak sztab żadnej z niemieckich armii nie zgłosił podczas ostatniej wojny bezprecedensowego w historii wojskowości w XX w. zaginięcia w tym samym dniu aż trzech generałów na tyłach frontu.

Czy zatem należy uznać „Szczelinę” za legendę? O ile z jak największą nieufnością trzeba odnieść się do opisanych wyżej szczegółów, to opis sposobu zamurowania i zaminowania końcowego odcinka sztolni wydaje się wiarygodny, pozwala nawet na snucie domysłów na temat sposobu przeprowadzenia prac. Nie można jednak zapominać, że jedna blaga powoduje powstanie drugiej. Potwierdzenie tej prawdy znaleźć można w mnogości wersji związanych z zawartością schowka, a zwłaszcza mających z niego pochodzić dzieł sztuki.

Mieczysław Bojko nie jest jedynym autorem publikującym informacje pochodzące od osób, które znały z autopsji Szczelinę. Jej istnienie ujawnił publicznie S.Siorek, choć uczynił to w sposób bardzo lakoniczny. W liście do premiera (opublikowanym w „Eksploratorze” 1/1994) pisał o „rozległej sztolni”, dobrze ukrytej, zawierającej dzieła sztuki i wyroby ze złota i bursztynu. Część złota została przetopiona, wartościowsze pierścienie i sygnety wywiezione do RFN, zaś bursztyn pocięty na koraliki”. Podkreślił, że grupa znalazców „zwracała się do wojewody jeleniogórskiego z ofertą wskazania sztolni za 45% wartości znaleziska” i ostrzegł: „Brak decyzji władz sprzyja dalszej grabieży”. Wiele wskazuje na to, że S.Siorek otrzymał informacje bezpośrednio od osób podających się za odkrywców skrytki. Podczas dochodzenia jesienią 1993 r. policja dysponowała ogólnikowymi danymi o ukrytych w podziemiu samochodach (w jednym z nich miało znajdować się ciało oficera Wehrmachtu) załadowanych dziełami sztuki, pośród których znajdowały się jakieś wyroby bursztynowe, natomiast nie były jej znane inne szczegóły z listu S.Siorka.

W artykule z jesieni 1995 r. („Rembrandt w lochu?”, Nowy Detektyw 47/1995) R.Wójcik pisał o „ogromnym depozycie” ukrytym w podziemnym bunkrze w końcowych tygodniach wojny. Znajdują się w nim głównie dzieła sztuki, obrazy, rzeźby, a także i kosztowności z muzeów Ukrainy i Rosji. Podziemie jest tak obszerne, że stoją tu samochody ciężarowe i wojskowe gaziki z ładunkami wciąż nie rozpoznanymi. Jeden z odkrywców bunkra wszedł sam do jego wnętrza, po linie, przez wąski komin wywietrznika… Za drugim razem, gdy przyszedł ze wspólnikiem, ujrzeli trupy kilkunastu oficerów niemieckich. Jeden, zapewne samobójca, siedział za kierownicą auta z pistoletem w dłoni (…). Autor nadmienił także o innych szczegółach znanych znalazcom: podobno wydobytym ze schowka „złotym jajku” i szybie wentylacyjnym odkrytym przez jakiegoś gajowego.
List S.Siorka był utrzymany w tonie jeszcze wstrzemięźliwym, w artykule Rembrandt w lochu? pojawił się już wątek „ogromnego depozytu”, a temperatura osiągnęła stan wrzenia w kolejnej publikacji R. Wójcika (Łowcy skarbów, Warszawa 1997, s. 21-26). Autor na prośbę J.Śniecińskiego (wydawcy „Nowego Detektywa”, co, biorąc pod uwagę opublikowanie w tym piśmie „Rembrandta w lochu?” zapewne nie jest przypadkowym zbiegiem okoliczności) przygotował „Porozumienie wstępne”, które znalazcy zamierzali zawiązać z władzami. Oczekiwali wynagrodzenia (20% ceny aukcyjnej) za wskazanie „szczegółowej lokalizacji znaleziska kultury o wielkiej wartości materialnej (co najmniej 1 mld dolarów USA, co z grubsza odpowiada co najmniej dwukrotnej, szacunkowej wartości Bursztynowej Komnaty – JL])”. Podobnie jak S.Siorek (a jest to analogia uderzająca), również R.Wójcik, choć dobitniej, przestrzegał w „Porozumieniu”: „O miejscu ukrycia wie zapewne strona niemiecka, bowiem ujawnione ostatnio symptomy na to wskazują. Ponagla to w sposób oczywisty bieg sprawy w obawie przed niekontrolowaną eksploracją ze strony czynników zagranicznych”. Trzeba podkreślić: materiały do obu swoich publikacji autor zebrał w jednym czasie, dając do zrozumienia w Łowcach skarbów, że pochodzą one od osoby, którą teraz M.Bojko określa jako B. „Porozumienie”, ujawnione dopiero w 1997 r., R.Wójcik załączył do artykułu w „Nowym Detektywie” już w 1995 r. Można więc wnioskować, że powstało ono nie później niż w 1995 r., a szczegóły, ówcześnie podane w „Nowym Detektywie”, pochodzą od domniemanych znalazców. Dziwi zatem ich skrajna niezgodność z opisem u M.Bojki (m.in. we wnętrzu schowka samochody ciężarowe, a nie osobowe, znajdujące się w jednym z samochodów zwłoki oficera – samobójcy z pistoletem w dłoni, co – na marginesie – jest szczegółem bardzo wątpliwym itd.). Własnym wkładem R.Wójcika są niejasne i jak z rękawa wysuwane sugestie, że „Szczelina” może znajdować się w okolicach Książa, Szklarskiej Poręby lub Piechowic.
Tekstem porównywalnym do materiału M.Bojki jest obszerny artykuł M.Chromicza „Schowek nie całkiem opróżniony” („Nowiny Jeleniogórskie” 23.06.1998). Autor powołał się na informatora – osobę, która była właścicielem „pieczęci myśliwskiej”, wydobytej ze Szczeliny. Od M.Bojki wiadomo, że pieczęć należała wówczas do Waldemara K., mającego towarzyszyć braciom O. podczas oględzin schowka w trakcie pierwszego wejścia do wnętrza schowka. I znów uderzające jest, w jak dużym stopniu opisy skrytki M.Chromicza i M. Bojki, bądź co bądź określone jako pochodzące od jej odkrywców, różnią się od siebie. Między innymi w wersji przekazanej przez Chromicza obok dwóch samochodów (ich marka nie została określona) w komorze stoją dwa motocykle BMW (u Bojki pojazd gąsienicowy). W jednym z samochodów znajdują się zwłoki generała (u Bojki szczątki generała spoczywają pod ścianą). Pośród ukrytych dzieł byłyby „stare książki” (zapewne chodzi o rękopisy: w artykule widnieje zdjęcie jednego z inkunabułów), srebrna zastawa na 200 osób, „kompletna myśliwska komnata”(?) i teczki z rysunkami (są to przedmioty nie występujące u Bojki), a także „ogromne bursztyny” (u Bojki „konfesjonały wyłożone bogato bursztynem”).
I rzecz bardzo istotna: informator M.Chromicza mówił o 3 jajach Fabergé znalezionych przy zwłokach generała. Wcześniej S.Siorek nie wspomniał o żadnym, R.Wójcik pisał o jednym – „złotym”. Natomiast w tekście M.Bojki jest mowa o chyba co najmniej czterech, a na jednej z załączonych fotografii widać piąte (według podpisu „Nie zostało ono znalezione w teczce generała, ale wśród innych wyrobów ze złota”). Co więcej, ani jedno z trzech jaj opisanych przez M.Chromicza nie odpowiada egzemplarzom z tekstu M.Bojki, m.in. różnią się one umieszczonymi wewnątrz drobnymi przedmiotami (u M.Chromicza: złota kareta, mała cerkiew i scena „jakiegoś hołdu”, u M.Bojki tylko jeden przykład – „mniejsze jajko (…) bursztynowe, inkrustowane srebrem w orły cesarskie”). A więc w schowku miano ukryć nie trzy jajka, lecz co najmniej siedem bądź osiem dzieł z warsztatu Fabergé lub jego kręgu? Czy można mieć przekonanie, że w przyszłości ich liczba już się nie zwiększy? Nie sposób wyjaśnić skrajnych rozbieżności w tekstach autorów, którzy korzystali z informacji pochodzących od osób podobno z autopsji znających skrytkę. Czyżby „Szczelina” od początku była legendą?
Co raz ukazujące się artykuły powodują stopniowe podgrzewanie atmosfery wokół sprawy schowka i dziennikarskie werble brzmią tym głośniej, im bardziej oddala się perspektywa przyznania rządowej nagrody dla jego domniemanych odkrywców. W tekstach S.Siorka i R.Wójcika wprost zawarte było skierowane do rządu przesłanie o zawarcie umowy ze znalazcami. Wystąpili o nią sami zainteresowani w lecie 1995 r., a wobec fiaska rozmów, w kolejnych publikacjach (niezależnie od intencji ich autorów) władze coraz bardziej są kuszone opisami bogactw jakoby ukrytych w „Szczelinie”. Materiał M.Bojki ma dodatkowe znaczenie. Informacje o wcześniej nieznanych jajkach Faberge ze „Szczeliny”, jeśli są prawdziwe, przestały mieć wymiar dyskretnej oferty dla władz. Dzieła już dawno wyniesiono by ze schowka, a rozkwitająca legenda „Szczeliny” nadawałaby im walor autentyczności. Ta jednak wcale nie musi być oczywista, na co słusznie zwrócił uwagę L.Zwirełło („Jajko w Szczelinie albo jak zrodziła się legenda. Afera z jajkiem Faberge”, Odkrywca 5/2003).
Nie da się pominąć zagadnienia lokalizacji głośnego schowka. Wydawałoby się, że w jej określeniu ogromne znaczenie może mieć mapa, wedle M.Bojki znaleziona przy zwłokach generała. Widać na niej ślad krwi. Nie jest to plama, jaka powstałaby, gdyby w momencie śmierci generał pochylał się nad mapą. Krew przesączyła się przez podklejone płótno w formie świadczącej o tym, że mapa, prowizorycznie złożona, mogła być umieszczona w kieszeni bluzy mundurowej. Bardzo zastanawia jednak brak symetrii zacieku: przede wszystkim w środkowym odcinku krew wsiąkła tylko w jeden z arkuszy, podczas gdy drugi pozostał niemal suchy. Mapa była złożona w charakterystyczny sposób, tak aby po wyjęciu jej z kieszeni od razu można było mieć na widoku wybrany fragment. Zdaje się więc istnieć bardzo ścisły związek generalskiej mapy z miejscem, w którym znajduje się „Szczelina”. Jaki obszar jest na niej przedstawiony? Z nieznanych przyczyn M.Bojko przemilcza tę kwestię.
Na prawym, dolnym (S-E) arkuszu widać dwie przecinające się linie kolejowe. Charakterystyczne, że ich przebieg nie został zakłócony rzeźbą terenu, obie poprowadzone są po linii prostej (południowa z fragmentem o nieznacznym odchyleniu). Nie ma zatem wątpliwości (potwierdza to również kolorystyka użyta w oznaczeniu konfiguracji), że teren na tym arkuszu ma ukształtowanie nizinne i, jeśli mapa miałaby przedstawiać okolice Jeleniej Góry, to w rachubę wchodziłby jedynie odległy obszar na północ od Bolesławca, Złotoryi i Jawora. Byłby to region zupełnie inny od rejonu sugerowanego przez M.Bojkę jako lokalizacja „Szczeliny”.
Podobne wątpliwości można mnożyć niemal w nieskończoność. Nie ma potrzeby. Trafniej jest postawić pytanie zasadnicze: dlaczego od ćwierćwiecza znana skrytka z legendarną zawartością nie została udokumentowana choćby jedną fotografią jej wnętrza?
Mieczysław Bojko już raz wypowiadał się na temat „Szczeliny”. Joannie Lamparskiej oświadczył („Słowo Polskie” z 17 września 1999 r.): „Kilka lat temu do lokalnych władz zwróciła się grupa ze Strzelina z informacją o ukrytych dobrach kultury, m.in.o sławnym jajku Faberge. Pismo, które wysłali ,czytało kilkadziesiąt osób, one przekazały informacje kilkudziesięciu następnym. To nie mogło dać eksploratorom poczucia bezpieczeństwa. Potem pismo znalazło się jeszcze w kancelarii premiera, potem u ministra gospodarki leśnej i zasobów naturalnych itd. A informatorzy chcieli po prostu 50% wartości znaleziska. W końcu zrobiło się zamieszanie, zaczęły się przesłuchania, nic nikomu nie udowodniono, a sławne jajo Faberge zostało wywiezione na Zachód, gdzie zostało sprzedane za 70 tys. marek. Wkrótce osiągnęło cenę 5 mln funtów szterlingów”. Wywiad z M.Bojką otrzymał dający do myślenia tytuł: „Szukaj złota w polu”. Chyba tak…

(źródło: M.Chromicz,J.Lamparska,M.Bojko,J.Lewicki)




do góry
© 2015 - 2024 WaszNocleg.pl / Dane osobowe